(Michael Nienaber, Kamil Kowalcze, Bloomberg, 22 november 2023) – Duitslands regerende coalitie is verwikkeld in bijna non-stop besprekingen om te proberen een ongekende begrotingscrisis op te lossen. Die is veroorzaakt door de schokkende uitspraak vorige week van het hoogste gerechtshof van het land over fondsen buiten de begroting om.
Terwijl kanselier Olaf Scholz woensdagochtend de reguliere wekelijkse vergadering van zijn kabinet bijwoonde, bleven regeringsadvocaten en ambtenaren verwoede pogingen doen om de uitspraak van het Grondwettelijk Hof aan te pakken.
Die uitspraak heeft een gat van 60 miljard euro geslagen in een pot voor de financiering van initiatieven om het klimaat te beschermen en de industriële transformatie van Duitsland te stimuleren.
De uitspraak zette ook vraagtekens bij andere speciale fondsen met miljarden euro’s aan schuldautorisaties, waardoor Scholz’ regeringsalliantie waarschijnlijk gedwongen zal worden om de financiële plannen van de federale regering voor dit jaar en volgend jaar te herzien.
Begrotingswetgevers besloten woensdag om een vergadering die gepland stond voor donderdagmiddag om de laatste hand te leggen aan het financieringsplan voor 2024 uit te stellen.
Artikel gaat verder na afbeelding.
En de regerende coalitie haalde de begroting ook van het schema voor de zitting van de Bondsdag van volgende week.
De vergadering van de begrotingscommissie van donderdag werd aanvankelijk gezien als een onofficiële deadline om tot een coalitieakkoord te komen over de manier waarop de uitspraak van de rechtbank moet worden uitgevoerd.
Wetgevers zeiden dat de reden voor het uitstel van de vergadering was om de oppositie meer tijd te geven om de voorstellen van de regering te bestuderen zodra er overeenstemming is bereikt.
“Ons doel is om de begroting snel, maar zorgvuldig te bespreken om planningszekerheid te creëren,” zeiden de drie partijen in Scholz’ alliantie in een verklaring per e-mail.
Normaal gesproken wordt de begroting half december goedgekeurd met een eindstemming in het Hogerhuis, waarin de 16 regio’s van Duitsland zijn vertegenwoordigd.
Dit zijn enkele van de opties die de regering overweegt, volgens mensen die bekend zijn met de besprekingen:
Eén voorstel dat op tafel ligt is een herziening van de begroting van dit jaar met terugwerkende kracht, waarbij een grondwettelijke limiet op netto nieuwe leningen, bekend als de ‘schuldrem’, opnieuw zou worden opgeschort.
Het mechanisme kan worden opgeschort in tijden van nood, een optie die de regering heeft gebruikt voor drie opeenvolgende jaren tot 2022 om de gevolgen van de Covid-19 pandemie en de energiecrisis op te vangen.
Minister van Economie Robert Habeck suggereerde dat de uitspraak van de rechtbank in grote lijnen van toepassing is op de meeste Duitse fondsen buiten de begroting om. Waaronder een fonds dat maatregelen betaalt om energieprijzen voor huishoudens en bedrijven te verlagen.
Dat betekent dat minister van Financiën Christian Lindner in een herzien financieel plan voor 2023 rekening moet houden met ongeveer 37 miljard euro aan nieuwe schuld, omdat deze fondsen niet langer buiten de reguliere begroting kunnen worden geboekt.
De toegestane nettoschuld voor 2023 was vastgesteld op 46 miljard euro en is al opgebruikt.
Lindner zou gedwongen zijn om het herstel van de schuldrem waar hij op aandrong voor dit jaar terug te draaien, een pijnlijke stap terug voor de FDP-voorzitter, die zichzelf ziet als bewaker van de begrotingsstabiliteit.
Sommige hooggeplaatste leden van Scholz’ SPD-partij hebben opgeroepen om de schuldrem ook volgend jaar op te schorten om extra leningen mogelijk te maken voor maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan en bedrijven te steunen in de groene transformatie.
De coalitie kan de regel van de schuldrem opschorten met haar meerderheid in het lagerhuis van het parlement, maar zou zich daarmee mogelijk blootstellen aan een nieuwe juridische uitdaging.
In wat misschien de eerste hint was van een op handen zijnde inperking, werd dinsdag een van Lindner’s economische adviseurs geciteerd die zei dat een noodopschorting met terugwerkende kracht van de schuldrem voor 2023 gerechtvaardigd zou zijn.
De regering zou kunnen proberen om een deel van de speciale fondsen in de grondwet van Duitsland te verankeren. Het is een prestatie die Scholz vorig jaar leverde met een door schulden gefinancierd potje ter waarde van 100 miljard euro om de strijdkrachten te moderniseren.
Om de grondwet te wijzigen is een tweederde meerderheid in het parlement nodig en Scholz zou de conservatieven van de grootste oppositie moeten overtuigen om dit te steunen. Zoals hij ook al deed voor het militaire fonds na de Russische invasie in Oekraïne.
Deze keer lijkt partijoverschrijdende samenwerking veel minder waarschijnlijk – niet in het minst omdat het de conservatieve partij was die de off-budget fondsen juridisch aanvocht bij het Grondwettelijk Hof.
Subsidieverlagingen, het uitstellen van bepaalde uitgaven en het verhogen van heffingen en belastingen kunnen ook helpen om het begrotingsdilemma op te lossen, ook al zouden ze slechts een klein deel van het potentiële tekort wegwerken.
Om het gat in het fonds te dichten dat het onderwerp was van de rechtszaak, zou Duitsland zijn CO2-belasting kunnen verhogen. En tevens de voor 2027 geplande uitbreiding van het emissiehandelssysteem van de Europese Unie naar andere sectoren van de economie kunnen vervroegen.
