(Arne Delfs, Bloomberg, 14 januari 2024) – Maandag om 5 uur ‘s ochtends zal Cynthia Frey in haar 300 pk sterke tractor stappen en door het donker naar het centrum van Berlijn rijden. Daar zal ze zich bij honderden andere boeren bij de Brandenburger Tor voegen en kanselier Olaf Scholz oproepen om af te treden.
“Zonder ons zouden jullie hongerig, naakt en nuchter zijn” staat er op een bord dat de 26-jarige alleenstaande moeder heeft voorbereid voor de demonstratie.
Een week lang hebben Duitse boeren door het hele land snelwegen geblokkeerd. Maar in plaats van verontwaardiging te wekken, vinden ze landelijke steun voor hun protesten. Wat begon als verzet tegen de dreiging van subsidieverlagingen in de landbouw is snel veranderd in een uitlaatklep voor woede tegen de driepartijenregering van Scholz – wiens goedkeuringscijfers een historisch dieptepunt hebben bereikt.
Artikel gaat verder na afbeelding.
“De geplande bezuinigingen op de subsidies voor landbouwdiesel waren net de druppel die de emmer deed overlopen,” zei Frey donderdag tijdens een protest in de stad Meseberg. Ze stond voor een enorme Fendt 930 tractor waarvan ze de motor liet draaien.
Deze protesten zijn de luidruchtigste manifestatie tot nu toe van een cultuuromslag die oude allianties in landen als de VS door elkaar heeft geschud, maar die relatief afwezig was in de grootste economie van Europa.
Op dezelfde dag dat Frey de 70 km lange rit naar Berlijn maakt, maakt Duitsland BBP-cijfers bekend waaruit waarschijnlijk zal blijken dat de economie vorig jaar is gekrompen. De ironie voor de boeren in de voorhoede van deze protesten is dat ze het, in tegenstelling tot de bredere economie, zelden zo goed hebben gehad.
Ze protesteren tegen een subsidieverlaging voor de diesel die tractoren zoals die van Frey verbruiken met ongeveer 14 liter per uur. Maar de impact die dat zou hebben op het budget van de boeren valt in het niet bij de enorme winsten dankzij de prijzen die ze nu voor veel van hun producten vragen. Volgens Sebastian Lakner, een landbouweconoom aan de Universiteit van Rostock, is de impact van de bezuiniging op diesel slechts 3000 euro per bedrijf.
De boeren zeggen dat ze minder gedreven worden door economische motieven dan door het gevoel dat ze verguisd en genegeerd worden.
Duitsland, dat lang werd gezien als een anker van Europese stabiliteit, lijkt sinds de verkiezing van Scholz in 2021 steeds meer een verdeeld land. De regering is nu verwikkeld in gekibbel over de begroting, net nu de politieke extremen toenemen.
Eerder deze week werd het land opgeschrikt door een nieuwsbericht over een ontmoeting tussen neonazi’s en leden van de extreemrechtse AfD, die plannen bespraken voor de massadeportatie van migranten. De AfD staat niettemin tweede in de peilingen. En twee dagen eerder werd op extreemlinks niveau een gelijknamige nieuwe partij opgericht onder leiding van wetgever Sahra Wagenknecht.
Maar het zijn niet alleen de randfiguren die de regering uit het veld slaan. Toen de federale regering besloot om budgetten uit de landbouwsector terug te vorderen, “is er geen poging gedaan om dit van tevoren met boeren te bespreken”, zegt Nedersaksische deelstaatpremier Stephan Weil, een lid van Scholz’ sociaaldemocraten. “De frustratie zit dus veel dieper.”
Toen Scholz donderdag een treinonderhoudsbedrijf in de Oost-Duitse stad Cottbus bezocht, werd hij begroet door protesterende boeren en honderden toeterende tractoren. Maar hij leek karakteristiek onbewogen door de protesten en prees in plaats daarvan het succes van de Duitse hogesnelheidstreinen.
Het feit dat de machinisten van het land ook bezig waren met een driedaagse landelijke staking, vatte Scholz op met een ironische opmerking. Treinreizen zijn op dit moment “een spannend avontuur,” grapte hij.
Na zijn toespraak ontmoette Scholz vertegenwoordigers van de lokale boerenlobby, maar hij maakte nogmaals duidelijk dat hij de geplande subsidieverlagingen niet wil intrekken, aldus zijn woordvoerder Steffen Hebestreit. Zijn regering had eerder al concessies gedaan door een plan te laten vallen om bepaalde belastingvoordelen te beëindigen.
Een van de redenen waarom de boeren niet opgeven, is dat ze zwakte voelen bij een regering die de afgelopen maanden een enorm verlies aan gezag heeft ervaren.
Een recente peiling voor de publieke omroep ARD toonde aan dat meer dan 80% van de Duitsers ontevreden is over hun regering. De persoonlijke waardering van Scholz daalde met één punt naar 19%, de laagste waardering voor een Duitse kanselier sinds de enquête voor het eerst werd gehouden in 1997. Vicekanselier Robert Habeck van de Groenen, die vroeger de ster van het kabinet was, daalde zes punten naar 24%.
De protesterende boeren verachten de Groenen vooral vanwege een klimaatbeschermings-agenda die tot lastige milieuregels heeft geleid.
“In de afgelopen twee jaar heeft de regering ons overladen met zoveel bureaucratie dat we ons dagelijks werk nauwelijks nog kunnen doen,” zegt Bernhard Schaal, een boer in de Eifel in de uiterste westhoek van Duitsland. “Dit komt van mensen in Berlijn die geen idee hebben wat ze aan het doen zijn.”
Habeck ondervond deze woede aan den lijve toen een groep boeren hem eerder deze maand belette van een veerboot te stappen aan de Noordzeekust van zijn thuisstaat Sleeswijk-Holstein. De groene politicus plaatste later een video waarin hij zei dat het protest was gekaapt door rechts-extremisten en waarschuwde dat de Duitse democratie in gevaar is.
“Er circuleren oproepen met fantasieën over een politieke omverwerping. Extremistische groepen worden gevormd, etnisch-nationalistische symbolen worden openlijk getoond,” zei Habeck in de acht minuten durende video.
Maar Habecks reactie heeft de woede alleen maar aangewakkerd. Veel boeren zien het als bewijs dat Scholz’ coalitiepartners hun problemen niet begrijpen. “Het is zo’n goedkope zet om ons in de zak te stoppen met rechtse extremisten, alleen maar omdat we niet blij zijn met deze links-groene regering,” zei Bjoern Heinemann in een interview. Heinemann is een 48-jarige aardappelboer uit de stad Liebenwalde.
“Deze regering staat zo ver van de mensen af en heeft geen idee wat er op onze velden gebeurt.”
De AfD en andere rechtse groeperingen hebben inderdaad geprobeerd zich aan te sluiten bij de protesten. Enkele demonstranten hebben met symbolen gezwaaid zoals de zwarte vlag van de Landvolkbewegung, een protestbeweging van boeren die centraal stond bij de opkomst van het nationaalsocialisme aan het eind van de jaren 1920. Gebruikelijker zijn foto’s van verkeerslichten – die de coalitie van de drie partijen voorstellen – die aan de galg hangen.
In zijn videopodcast van zaterdag bedankte Scholz Joachim Rukwied, de voorzitter van de boerenbond, “voor het duidelijk afstand nemen van extremisten”.
“Galgen zijn geen argumenten,” zei hij.
In voormalig Oost-Duitsland heeft de AfD hogere peilingen dan in de rest van het land, en velen vrezen dat ze van de onrust kunnen profiteren bij de deelstaatverkiezingen die dit jaar voor de deur staan.
De meerderheid van de protesterende boeren zijn geen extremisten, maar eerder een groep die het meest te lijden heeft onder de recente economische veranderingen, volgens socioloog Rolf Heinze. “Mensen op het platteland voelen het direct als de gasprijzen omhoog gaan.”
De demonstranten rekenen op radicale veranderingen zoals een omverwerping van de regering, die volgens Heinze waarschijnlijk niet zullen worden gehaald. “Mijn zorg is dat velen gefrustreerd naar huis zullen rijden,” zei hij.
Frey is duidelijk dat ze niet zo gemakkelijk zal opgeven. “We zullen niet stoppen tot deze regering weg is,” zei ze.
