John Ainger, Bloomberg, 6 februari 2024 – De doelstelling van de Europese Unie om tegen 2040 90% van de uitstoot te verminderen is haar meest ambitieuze zet tot nu toe om de opwarming van de aarde onder de 1,5°C te houden.
Het door de Europese Commissie aanbevolen plan zou ‘s werelds grootste handelsblok in de voorhoede van de wereldwijde klimaatinspanningen plaatsen en een aanzienlijke revisie van de economie en handel vereisen.
Toch zal het waarschijnlijk leiden tot heftige discussies onder de lidstaten en het bredere publiek – vooral omdat de regio achterloopt op de bestaande doelstellingen.
Hier is alles wat je moet weten over de nieuwe mijlpaal op het pad van de EU om de uitstoot tegen het midden van de eeuw te elimineren.
De doelstelling van 90% die dinsdag door de uitvoerende macht van de EU werd aanbevolen, zal het debat over het klimaatbeleid van de EU intensiveren. Het blok heeft al twee wettelijk bindende doelen – de uitstoot dit decennium met 55% verminderen (het is nog niet op schema) en halverwege de eeuw een netto nuluitstoot bereiken.
Het idee is dat de doelstelling voor 2040 een belangrijk strategisch punt zal zijn, maar het is aan de volgende commissie om hier meer invulling aan te geven na de verkiezingen in juni in de hele EU.
Hoewel 90% de voorkeur heeft van de huidige commissie als de meest kostenefficiënte manier om netto nul te bereiken, heeft zij drie mogelijke reductiedoelstellingen geanalyseerd: 80%, 85-90% en 90-95%.
Inspanningen in een vroeg stadium leveren voordelen op, zoals het sneller afbouwen van fossiele brandstoffen en het minder kwetsbaar maken voor prijsschokken. De totale kosten, afgewogen tegen niets doen, kunnen ook goedkoper uitvallen.
Dat betekent niet dat het goedkoop zal zijn. De EU schat dat ze tussen 2031 en 2040 elk jaar ongeveer 1,5 biljoen euro zal moeten investeren. Het is niet helemaal duidelijk waar al dat geld vandaan moet komen, maar een behoorlijk bedrag klotst al rond in de economie, bijvoorbeeld door mee te betalen aan fossiele brandstoffen.
Uit de meest ambitieuze optie die de EU heeft geanalyseerd, blijkt dat de regio tot 2050 ongeveer 2,8 biljoen euro kan besparen op de uitgaven voor olie, gas en kolen.
De financiering zal ook van de nationale regeringen komen, maar die hebben verschillende hoeveelheden fiscale speelruimte.
Een belangrijke vraag voor de volgende Commissie zal zijn of ze zal besluiten om nieuwe leningen aan te gaan, zoals ze deed tijdens het hoogtepunt van de Covid-19 crisis. Het is duidelijk dat de privésector een groot deel van het geld zal moeten ophoesten.
Een belangrijk verschil met de 2030-doelstelling is dat de 2040-doelstelling gericht is op een ‘netto’ emissiereductie. Het gebruik van fossiele brandstoffen voor energie zal met vier vijfde zijn verminderd, maar nog steeds een rol spelen. Dat betekent dat technologie voor het afvangen van CO2 zal moeten helpen.
Tegen 2050 moet maar liefst 450 miljoen ton kooldioxide per jaar worden afgevangen – gelijk aan de uitstootvoetafdruk van Polen en Denemarken samen.
Volgens BloombergNEF bedroeg de wereldwijde capaciteit voor het afvangen en opslaan van koolstof in 2022 slechts 50 miljoen ton.
Er zal een aantal aanvullende technologieën nodig zijn, waaronder groene waterstof voor de industrie, batterijen om het elektriciteitsnet koolstofvrij te maken en meer zonne- en windenergiecentrales.
Er zijn twijfels over hoe goed Europese fabrikanten kunnen helpen om aan deze behoeften te voldoen in het licht van de wereldwijde concurrentie. De zoektocht naar schone technologie is ook afhankelijk van kritieke grondstoffen, een markt die momenteel wordt gedomineerd door China.
Het plan verwijst naar kernenergie als een “aanvulling” op hernieuwbare energiebronnen. Er zal ook een industriële alliantie worden gelanceerd om zogenaamde kleine modulaire reactoren te stimuleren.
De EU heeft het grootste deel van de regels die nodig zijn om de energie-, verwarmings- en transportsector koolstofvrij te maken al ingevoerd, maar er is nog steeds een grote olifant in de kamer.
Europa heeft al een voorproefje gekregen van hoe moeilijk het is om de landbouw milieuvriendelijker te maken. Een plan om de natuur te herstellen werd bijna getorpedeerd door een alliantie van landbouwlobby’s en rechtse politieke partijen in het parlement.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei dat ze haar pogingen om het gebruik van pesticiden te halveren zal intrekken, omdat het een “symbool van polarisatie” is geworden.
Onlangs hebben boeren in heel Europa wegen geblokkeerd en tractoren naar nationale hoofdsteden gereden om te protesteren tegen bureaucratie en dalende prijzen voor landbouwproducten.
Tegelijkertijd zou business-as-usual de klimaatdoelstellingen van het blok buiten bereik brengen. De mededeling over 2040 bevat bijna geen details over hoe de landbouw moet bijdragen aan de overgang, nadat suggesties in eerdere concepten die Bloomberg heeft gezien, waren verwijderd.
Eerdere verwijzingen naar het stimuleren van veranderingen in eetgewoonten bij burgers – zoals het eten van minder rundvlees, dat enorme hoeveelheden methaan in de atmosfeer uitstoot – werden ook weggelaten.
Dergelijke weglatingen benadrukken de bredere uitdaging van de EU voor het komende decennium. Er zijn al ‘gemakkelijke’ oplossingen voor het CO2-arm maken van de economie, zoals de overstap naar een schoner energiesysteem.
De oplossingen die nog moeten worden opgeschaald, zijn misschien moeilijker, bijvoorbeeld huishoudens overtuigen om hun huizen te isoleren, elektrische auto’s te kopen, minder te vliegen of een ander voedingspatroon te kiezen.
Of de EU echt een “rechtvaardige” overgang kan creëren – een term die in de hele tekst tien keer wordt herhaald – valt nog te bezien.
