Nayla Razzouk, Kim Chipman, Lyubov Pronina, Pratik Parija, Bloomberg, 13 februari 2024 – Eric Foucault rijdt met zijn enorme groene tractor langzamer dan hij kan lopen. Schreeuwend in zijn mobiele telefoon boven de kakofonie van motoren en claxons, is de boer uit het zuiden van Parijs een van de 200 anderen die de snelweg naar de Franse hoofdstad blokkeren.
Foucault en zijn medeprotesteerders zijn rusteloos en hebben een lange lijst met grieven: stijgende kosten, toenemende bureaucratie, nieuwe regels van de Europese Unie in haar Green Deal en import die hun markten verdunt. “Wie ellende zaait, oogst woede”, staat op een van hun borden.
Nu TPO Premium-abonnee worden en alle reclamebanners verdwijnen als sneeuw voor de zon!
Boeren hebben een lange geschiedenis van verontwaardiging, vooral in Frankrijk, en hun recentste moment beperkt zich niet tot Europa. Wat nu anders is, is de reikwijdte en potentiële impact in een jaar met verhoogde politieke risico’s vanwege verkiezingen in de EU, India, de VS en nog tientallen andere plaatsen.
Overal ter wereld wordt landbouw een belangrijk strijdtoneel. De mensen die aan de macht zijn proberen de boeren te temmen, terwijl tegenstanders van Donald Trump tot extreemrechtse groeperingen in Europa hun woede proberen te botvieren. Het is de laatste schermutseling geworden in een bredere cultuuroorlog, die voor een groot deel draait om de snelheid van de economische en sociale transitie als reactie op de klimaatverandering.
“Politici willen alleen maar verkozen worden, dus haken ze in op de boerenbeweging,” zegt Foucault, 55, die tarwe, gerst, bieten en koolzaad verbouwt.
“De rechtse partijen, de milieuactivisten – iedereen doet mee.”
De sliert landbouwvoertuigen die op 26 januari samenkwamen in Parijs was slechts één recente uiting van onvrede. Tientallen tractoren blokkeerden minder dan een week later de straten in Brussel in de buurt van de EU-instellingen toen boeren hun wrok richtten op de leiders van het blok die in de buurt bijeenkwamen voor een top.
Er waren ook protesten in Italië, Spanje, Zwitserland en Roemenië. Boeren in Polen liepen voorop in het verzet tegen de aanvoer van graan uit buurland Oekraïne en dwongen de regering terug naar de onderhandelingstafel. In Duitsland blokkeerden ze vorige maand een week lang snelwegen om te protesteren tegen het korten op de subsidies voor hun diesel. Duizenden verzamelden zich op de weg naar de Brandenburger Tor in Berlijn.
In de VS klagen boeren dat ze worden weggeconcurreerd door grote bedrijven. In India, dat afhankelijk is van honderden miljoenen kleine boeren om zichzelf te voeden, heeft premier Narendra Modi geprobeerd om hen te sussen met geld en subsidies.
Maar de hoofdstad ging dinsdag op slot vanwege demonstraties van telers en het land staat een landelijke staking te wachten op 16 februari door boeren, vakbonden, vrouwenorganisaties en studenten.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Volgens Chris Hegadorn, adjunct-professor mondiale voedselpolitiek aan Sciences Po in Parijs, vormen boeren samen een belangrijke uitdaging voor regeringen die de lastige, maar noodzakelijke overgang naar gezonde, duurzame voedselproductie en diëten moeten begeleiden.
“Je kunt leven zonder elektrische auto, je kunt leven zonder mobiele telefoon, maar je kunt niet leven zonder boeren en het voedsel dat ze produceren”, aldus Hegadorn, een gepensioneerd Amerikaans diplomaat.
“Moeten we hier aandacht aan besteden? Absoluut.”
Ambtenaren nemen er zeker nota van. In de afgelopen weken is de EU teruggekomen op een aantal van haar belangrijkste milieuambities voor de landbouw, de bron van meer dan een tiende van de uitstoot van broeikasgassen.
De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft ontmoetingen gehad met de landbouwindustrie om te proberen de ontevredenheid weg te nemen. In Frankrijk, Europa’s grootste producent, belooft de regering van president Emmanuel Macron meer geld voor boeren en verzet ze zich tegen de handelsbesprekingen van de EU met Latijns-Amerikaanse landen.
Recente verkiezingen hebben precedenten geschapen. In Nieuw-Zeeland stelde de nieuwe regering van de boerenvriendelijke National Party voor om de eerste landbouwemissieheffing ter wereld uit te stellen tot 2030. Plannen om de stikstofvervuiling in Nederland te beperken leidden tot verlammende protesten voordat ontevreden boeren de rechtse leider van de PVV, Geert Wilders, vorig jaar aan een verrassende verkiezingsoverwinning hielpen.
Zelfs in Brazilië, waar de nationalistische leider Jair Bolsonaro de macht verloor ondanks de steun van boeren, probeert de landbouwsector de milieuagenda van president Luiz Inacio Lula da Silva te laten ontsporen.
Op papier is de bijdrage van de landbouw aan de wereldeconomie klein in vergelijking met de dienstensector en de industrie. Landbouw is goed voor minder dan 2% van het bruto binnenlands product in de EU en slechts 1% in de VS, terwijl het werk biedt aan ongeveer 3% van de beroepsbevolking in landen met een hoog inkomen, een trend die steeds verder afneemt.
Toch vindt de landbouw meer weerklank in een tijdperk van bezorgdheid over de voedselvoorziening en omdat de prijzen een belangrijk punt van zorg blijven voor de kiezers. Zorgen voor betaalbaar voedsel voor groeiende bevolkingen is van cruciaal belang nu de klimaatverandering de oogsten aantast, oorlog de toegang tot exportroutes bemoeilijkt en landen handelsbarrières opwerpen.
Trump heeft veel steun kregen van Amerikaanse boeren ondanks de handelsoorlogen van de vorige president. Zijn zeer impopulaire beleid met betrekking tot biobrandstoffen op basis van gewassen, probeert opnieuw munt te slaan uit de culturele verdeeldheid in de VS.
Terwijl hij de Republikeinse nominatiewedstrijden in de staten bij elkaar veegt, heeft hij de grootste maïsproducent van de VS, Iowa, veroverd. De Republikeinse Nationale Conventie, waar de kandidaat formeel wordt gekozen, vindt plaats in Wisconsin, een bolwerk van de melkveehouderij.
Artikel gaat verder na afbeelding.
De steun van Wisconsin zorgde bijna acht jaar geleden voor het presidentschap van Trump, waardoor hij de eerste Republikeinse presidentskandidaat werd die de Midwest-staat won sinds 1984.
Cris Peterson en echtgenoot Gary, die een vijfde generatie melkveebedrijf in het noordwesten van Wisconsin bezitten en runnen, behoorden tot de landelijke kiezers in cruciale landbouwstaten die Trump naar de overwinning op Hillary Clinton hebben geholpen. Trump’s consistente aandacht voor de landbouw was een belangrijk onderdeel van de aantrekkingskracht, zei ze.
“In mijn hele leven heeft niemand in een presidentiële race of die president is geworden ooit zo veel over boeren gesproken als Donald Trump,” zei Peterson. Ze stelt elke dag om 20.00 uur een alarm op haar telefoon in om haar eraan te herinneren om voor Trump te bidden tijdens zijn winnende campagne.
“Ik weet dat hij een stadsmens is en zo, maar op de een of andere manier wist hij dat landbouw echt belangrijk was voor het land.”
Trump verloor Wisconsin en het Witte Huis vier jaar geleden van Biden. Als hij later dit jaar wordt uitgeroepen tot de Republikeinse genomineerde, zal Trump opnieuw grote steun nodig hebben van boeren en plattelandsgemeenschappen als hij wil terugkeren naar Washington.
Er heerst een onrustige stemming onder boeren in de aanloop naar de stemming in november. Het inkomen uit de landbouw is nog steeds historisch hoog, maar het staat op het punt om het meest te dalen sinds 2006. De prijzen van alles, van maïs en sojabonen tot melk en varkensvlees, zijn gedaald ten opzichte van de recente hoogtepunten.
Biden’s push om de overgang naar elektrische voertuigen te versnellen heeft woede opgewekt bij telers van gewassen die worden gebruikt voor biobrandstoffen. Zij beweren dat de Amerikaanse leider de kans over het hoofd ziet om ook de klimaatverandering te bestrijden met hernieuwbare vloeibare brandstoffen uit de landbouw.
Wat biologische melkveehouder Darin Von Ruden uit Wisconsin zorgen baart, is dat de melkprijzen weer in het voordeel van grote bedrijven zullen zijn. “Het is een lange strijd en boeren eindigen meestal niet aan de goede kant”, zegt Von Ruden.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Het was tijdens die Trump-jaren – in 2019 – dat Jim Goodman, een gepensioneerde biologische boer in het zuidwesten van Wisconsin, het zuivel- en rundveebedrijf van zijn familie, dat vierde generatie was, verkocht. Een jaar later stemde hij op Biden.
Terwijl hij er goed vanaf is gekomen, hebben te veel melkveehouders dat in de loop der jaren niet gedaan, zei hij. De regering Biden heeft een aantal “goede inspanningen” geleverd om de plattelandseconomie en het milieu te ondersteunen.
Maar er moet nog veel meer gedaan worden om boeren te helpen, waaronder een moratorium op de uitbreiding van boerderijen die in handen zijn van bedrijven, zei Goodman (69). Hij weet niet of hij Biden deze verkiezingen opnieuw zou steunen of een progressieve kandidaat van een derde partij, zoals hij in 2016 deed.
In de VS en Europa zeggen boeren dat ze nu overbelast zijn met administratieve rompslomp en stijgende kosten, terwijl ongeveer 38% van het land in Europa landbouwgrond is en de helft in de VS. Het is echter niet zo dat ze door de jaren heen geen financiële hulp hebben gekregen.
Paradoxaal genoeg hebben boeren in de EU de afgelopen jaren het hoogste inkomensniveau ooit gehad, ondanks de stijgende kosten, volgens Alan Matthews, emeritus hoogleraar Europees landbouwbeleid aan het Trinity College in Dublin.
De EU heeft sinds 2014 2,5 miljard euro uitgegeven aan crisisgerelateerde maatregelen om boeren te ondersteunen en heeft tot 270 miljard euro uitgetrokken voor zijn enorme landbouwfonds voor de periode 2023-2027, ongeveer een derde van de gemeenschappelijke EU-begroting.
Het gemeenschappelijk landbouwbeleid is gedurende een groot deel van de geschiedenis de grootste uitgave van de EU geweest, hoewel het de laatste jaren is geëvolueerd om financiering te koppelen aan groene vereisten.
In India draait het ook allemaal om geld, iets wat Modi in de gaten houdt in de aanloop naar de verkiezingen in het voorjaar. Boerenprotesten die in 2020 en 2021 een groot deel van Delhi lamlegden, dwongen de Indiase premier om de hervormingen van de landbouwmarkt in te trekken. Tijdens de campagne dit jaar heeft Modi de boeren herhaaldelijk genoemd als een groep die aandacht nodig heeft.
Niet alle boeren zijn overtuigd. De sector kampt al jaren met problemen zoals hoge schulden, landbouwleningen, prijsvolatiliteit en schade aan gewassen door klimaatverandering.
Avik Saha, nationaal voorzitter van landbouwgroep Jai Kisan Andolan, zei dat de manier waarop de producten op de markt worden geprijsd niet in het voordeel is van de telers, ondanks de beloften van de overheid om in te grijpen.
Zijn groep zat een paar jaar geleden midden in de protesten en zal deze week weer de straat op gaan. Belangrijke toegangswegen in de hoofdstad van India werden dinsdag geblokkeerd nadat leiders van boerengroeperingen zeiden dat gesprekken met overheidsfunctionarissen over kwijtschelding van leningen en gegarandeerde oogstprijzen niet tot een overeenkomst hadden geleid.
“Geen beloftes meer, we hebben nu actie nodig,” zei Saha. “Actie betekent dat er een wet moet komen over minimumprijzen voor gewassen. Geef ons nu wetten. De landbouwprogramma’s die de regering van Narendra Modi heeft aangekondigd dienen geen enkel doel.”
Volgens een schatting van adviesbureau Verisk Maplecroft was India de afgelopen drie jaar wereldwijd verantwoordelijk voor het grootste deel van de protesten van boeren. Maar het is de mobilisatie in Europa die op dit moment het meest in het oog springt – en de groepen die er politiek beter van willen worden.
Wat de onrust onder boeren in Europa heeft aangewakkerd, is de ambitieuze Green Deal, een pakket EU-wetgeving dat is ontworpen om de vervuiling tegen 2050 tot nul te reduceren. De schone revisie omvat een stimulans voor meer biologische landbouw en verbeteringen op het gebied van dierenwelzijn.
Verdere eisen om de vervuiling terug te dringen zullen worden ingevoerd als onderdeel van de tussentijdse klimaatdoelstellingen voor 2040, wat de onzekerheid aanwakkert.
Sommige boeren vrezen dat groen beleid hun opbrengsten en dus hun inkomen zal beperken, terwijl de crisis in de kosten van levensonderhoud het moeilijker maakt om de kosten door te berekenen aan de consument.
Rechtse, eurosceptische partijen proberen dat aan te grijpen. Boeren verschillen van mening met nationalistische partijen over immigratie omdat ze toegang tot arbeidsmigranten nodig hebben. Maar de twee lijken op één lijn te zitten wat betreft hun verzet tegen ambitieus groen beleid, volgens Simon Hix, hoogleraar vergelijkende politiek aan het Europees Universitair Instituut in Florence.
Hix is co-auteur van een rapport voor de European Council on Foreign Relations dat voorspelt dat anti-EU populisten waarschijnlijk de top zullen halen in de peilingen in negen lidstaten bij de Europese parlementsverkiezingen in juni. Dat geldt ook voor Frankrijk, waar de peilingen in het voordeel zijn van de rechtse Rassemblement National-partij onder leiding van Marine Le Pen.
En de partij is hard bezig om boeren het hof te maken.
Louis Aliot, eerste vicevoorzitter van Rassemblement National en burgemeester van de zuidelijke stad Perpignan, is een van de functionarissen die in Frankrijk boeren bezoekt die wegen blokkeren. Hij steunt hun bewering dat de Franse markt wordt overspoeld met producten uit landen als Polen omdat de EU een open markt heeft en de normen anders zijn.
Help TPO groeien, neem nu een TPO Premium-abonnement, al vanaf 4,50 euro!
Nu hij zich opmaakt voor de EU-verkiezingen, wil Aliot dat een deel van de Franse landbouw wordt beschermd tegen concurrentie, net zoals films in de bioscoop. Dat zou bovenop het Franse aandeel van 17% in het GLB-budget van de EU komen.
“Toen we deze zorgen uitten, werden we ervan beschuldigd demagogen te zijn, zelfs door sommige boerenbonden,” zei Aliot.
“Zoals je vandaag kunt zien, hadden we al die tijd gelijk. Sommigen zeggen dat we op de golf van de boeren surfen. Ik zeg dat we al 30 jaar surfen.”
Een andere nationalistische stoorzender die meelift op de boeren is de Hongaarse premier Viktor Orban, die overhoop ligt met de EU over van alles en nog wat, van de rechtsstaat in zijn land tot hulp voor Oekraïne.
In januari organiseerde het Mathias Corvinus Collegium, een hogeschool in Boedapest die een instrument is geworden voor de soft power van Orban, een bijeenkomst van Europese boeren in Brussel om collectief verzet te lanceren.
De organisatie probeert een netwerk te smeden van boeren uit verschillende landen, zoals Frankrijk, Duitsland en Nederland, zodat ze “begrijpen dat ze er niet alleen voor staan”, aldus Frank Furedi, uitvoerend directeur van de MCC-afdeling in Brussel. Het uiteindelijke doel is een pan-Europese reactie om druk uit te oefenen op de EU om de regels te veranderen, zei hij.
“Je krijgt de indruk dat sommige mensen in Brussel zich voorstellen dat de groene agenda veel belangrijker is dan boeren die voedsel produceren,” zei Furedi, een socioloog die zich richt op hedendaagse cultuur.
“Je krijgt bijna de indruk dat ze soms zouden willen dat er minder landbouw was in Europa, omdat ze blijkbaar denken dat dat het milieu zou helpen.”
Ambtenaren in de EU van hun kant hebben de gevolgen voor boeren erkend. Dit jaar al heeft de EU, onder druk van demonstranten uit heel Europa, voorstellen teruggedraaid die boeren zouden verplichten om meer van hun land braak te laten liggen om de biodiversiteit te stimuleren.
Een baanbrekend plan om het gebruik van pesticiden te halveren zal worden ingetrokken omdat het een “symbool van polarisatie” werd, kondigde EU chef von der Leyen aan op 6 februari.
Terug in Frankrijk zette premier Gabriel Attal deze maand stappen om boeren te helpen, waaronder financiële steun, hard optreden tegen oneerlijke concurrentie en strengere controles op de herkomst van producten die van elders komen.
Amaury Babault, die de zesde generatie boeren in zijn familie vertegenwoordigt en voorzitter is van de jeugdlandbouwbond ten zuiden van Parijs, is sceptisch of zijn sector op de agenda zal blijven nadat de mensen hebben gestemd.
“Politieke partijen proberen zich vast te klampen aan onze beweging, ze doen alleen mee als er verkiezingen zijn,” zei Babault, 34, terwijl hij op 26 januari protesteerde op de snelweg in Parijs.
“Maar wij boeren vertrouwen ze niet. In Frankrijk hebben mensen boeren nodig. Politici? Daar ben ik niet zo zeker van.”
Vond je dit een leuk artikel? Word dan nu TPO Premium-abonnee zodat we nog veel vaker en veel meer leuke artikelen kunnen publiceren!
