Natalia Drozdiak, Peter Martin, Ellen Milligan, Bloomberg, 14 februari 2024 – Europa zit in een race tegen de klok om zichzelf te bewapenen. Hoge functionarissen weten dat ze niet op de VS moeten rekenen voor de verdediging van Europa, maar het opbouwen van hun eigen militaire capaciteiten vereist een vastberadenheid die ze nog moeten bewijzen.
Volgens functionarissen die bekend zijn met deze voorbereidingen is het continent nog minstens tien jaar verwijderd van het moment dat het zichzelf alleen kan verdedigen.
De vrees is dat de Russische invasie in Oekraïne slechts de eerste fase is van veel bredere imperiale ambities. Westerse inlichtingen suggereren dat het Kremlin in staat zou kunnen zijn om een NAVO-lid aan te vallen binnen een veel kortere periode van drie tot vijf jaar.
De opleving van Donald Trump heeft de druk verhoogd, nadat de presidentskandidaat zei dat hij een Russische aanval op NAVO-bondgenoten die hun bestedingsverplichtingen niet nakomen, zou toejuichen. Dan zou meer dan een derde van het bondgenootschap buiten de Amerikaanse veiligheidsparaplu vallen, volgens nieuwe cijfers die woensdag zijn vrijgegeven.
Feit is dat de Europese leiders geen aanmoediging van de overkant nodig hebben om van zichzelf een serieuze militaire macht te maken, maar alles, van problemen met de toeleveringsketen tot onenigheid over aankopen, betekent dat ze tekortschieten.
“Het kost allemaal tijd”, zei de Estse minister van Defensie Hanno Pevkur in een interview in Brussel op 30 januari.
“Helaas hebben we geen tijd.”
Omdat Europa getuige is van het grootste conflict op zijn grondgebied sinds de Tweede Wereldoorlog, voelt het zich bedreigd. Vanwege zijn lange geschiedenis van vertrouwen op de VS, voelt het zich onvoorbereid.
En omdat Trump zijn democratische rivaal nipt overtreft in enquêtes voor de verkiezingen in november, voelt het zich steeds onrustiger, volgens de ambtenaren die Bloomberg spraken en die vroegen om anoniem te blijven wanneer ze het over strategiekwesties hadden.
Deze angsten zullen waarschijnlijk vanaf vrijdag de panels en gesprekken domineren op de jaarlijkse Munich Security Conference; een bijeenkomst van leiders, militaire functionarissen en veiligheidsexperts die plaatsvindt enkele dagen voor de tweejarige markering van de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne.
De provocerende opmerkingen van Trump in het weekend waren slechts de laatste strijdlustige uitspraken die de Europese leiders eraan herinnerden dat ze, in een tijd waarin ze vechten tegen onvoorspelbare vijanden, nu ook te maken hebben met onvoorspelbare bondgenoten.
Het spookbeeld van zijn terugkeer naar het Witte Huis heeft de inzet verhoogd. Maar ze staan al op de voorgrond onder wat oppervlakkig gezien een gezelliger trans-Atlantisch partnerschap is met Joe Biden. Die heeft moeite gehad om de militaire hulp door te drukken die Oekraïne zo hard nodig heeft om de Russische indringers af te slaan.
De NAVO-partners van de VS hebben een langetermijntrend gestopt door de defensie-uitgaven elk jaar te verhogen sinds Rusland in 2014 de Krim annexeerde, en in geen enkel jaar zo sterk als vlak na de tweede invasie.
Maar dat is onvoldoende geweest om de Amerikaanse vrijgevigheid te evenaren – en nog minder om de bres te dichten als Rusland zich zou terugtrekken.
Als Europese landen vandaag zouden worden aangevallen, zouden ze nog steeds afhankelijk zijn van de VS voor een hele reeks capaciteiten, en de gaten zijn vooral groot op bepaalde gebieden.
Deze omvatten lucht- en raketverdediging, raketten voor lange afstand en de geavanceerde computersystemen die nodig zijn om oorlog te voeren, volgens functionarissen die bekend zijn met de zaak.
Het slechtste scenario zou ontstaan als er drie dingen na elkaar gebeuren: Europa dat niet snel genoeg handelt om te investeren in zijn defensie, de VS die Oekraïne niet meer hulp sturen, en Trump die herkozen wordt en vervolgens de VS uit de NAVO trekt, volgens een hoge EU-diplomaat.
Aangezien alleen het laatste een buitenkansje is, is het niet moeilijk te begrijpen waarom dit moment Europese functionarissen op scherp zet.
Verschillende personen zeiden tegen Bloomberg dat ze vermoeden dat Trump het continent wil aanzetten tot meer uitgaven, in plaats van zich helemaal terug te trekken uit de alliantie. Het risico dat hij dergelijke dreigementen waarmaakt, is gedempt door een nieuw wetsvoorstel dat een president verbiedt om zich eenzijdig terug te trekken.
Maar de angst dat hij de hulp aan Kiev zal stopzetten en Moskou een overwinning zal bezorgen, vinden ze veel dreigender.
Trump heeft zijn bondgenoten al lang redenen gegeven om te twijfelen aan zijn toewijding aan artikel 5 van het Noord-Atlantische Verdrag dat elk NAVO-lid verplicht om anderen die worden aangevallen te steunen.
De enige keer dat er ooit een beroep op is gedaan, was na de terroristische aanvallen op de VS op 11 september 2001.
De hulp aan Oekraïne ter waarde van meer dan 60 miljard dollar is vastgelopen in het Congres, waardoor de Europese argwaan over de betrokkenheid van de VS bij hun veiligheid is toegenomen.
Het uitbreken van conflicten in het Midden-Oosten heeft Europa ook herinnerd aan de gespleten aandacht van Washington en ze vrezen dat de troepen uiteindelijk naar elders zullen worden overgeplaatst; inclusief naar Azië, als China ooit Taiwan zou aanvallen.
Eén manier waarop Europa de VS aan de kant probeert te houden is door achter de schermen te benadrukken dat het zich zorgen maakt over China. Dat zou het Amerikaanse publiek kunnen herinneren aan het belang van de NAVO voor de VS.
Als Rusland wint in Oekraïne en als de VS zich terugtrekt – voorafgaand of na afloop – dan moeten de belangrijkste mogendheden van de EU meer doen dan alleen het bestaande tekort aanvullen om de oostflank van de alliantie te verdedigen.
Volgens een andere hoge Europese diplomaat zou de aanwezigheid van de NAVO langs de nieuwe grens met een moedige Vladimir Poetin verdrievoudigd moeten worden.
Na het einde van de Koude Oorlog verlaagden de Europese landen hun defensiebudgetten en stootten ze groot materieel af in de overtuiging dat de grote oorlogen op het continent tot het verleden behoorden.
Nu, in 2024, liggen 18 NAVO-bondgenoten op koers om de doelstelling van 2% van het BBP te halen, vergeleken met slechts drie in 2014 – waaronder de VS.
Maar de effecten zullen pas na enige tijd merkbaar worden, omdat ze munitie en wapens proberen te produceren op een moment dat de vraag wereldwijd de pan uit rijst, wat leidt tot concurrentie voor zowel onderdelen als grondstoffen.
Vergeleken met 2023 verwacht de EU dit jaar haar productie van artilleriegranaten te verdrievoudigen tot ongeveer 1,4 miljoen eenheden. Het probleem is dat Rusland de productie sneller opvoert dan verwacht en volgens Estse schattingen dit jaar 4 miljoen eenheden zal maken.
Als Rusland wint in Oekraïne en als de VS zich terugtrekt – voorafgaand of na afloop – moeten de belangrijkste mogendheden van de EU meer doen dan alleen het bestaande tekort aanvullen om de oostflank van het bondgenootschap te verdedigen.
De aanwezigheid van de NAVO zou verdrievoudigd moeten worden langs de nieuwe grens met een moedige Vladimir Poetin, aldus een andere hoge Europese diplomaat.
De VS heeft momenteel ongeveer 80.000 strijdkrachten gestationeerd in Europa, beschikt over raketverdedigingslocaties in Polen en Roemenië en vier torpedobootjagers in Spanje. De VS leidt een gevechtsgroep en levert troepen aan andere gevechtsgroepen op de oostflank. Cruciaal is dat het ook ongeveer 100 tactische kernwapens opslaat in vijf NAVO-landen: België, Duitsland, Italië, Nederland en Turkije.
Hoewel zowel Frankrijk als het Verenigd Koninkrijk kernwapens hebben, zouden deze niet genoeg zijn om Rusland ervan te weerhouden er zelf een te gebruiken, volgens de gepensioneerde luitenant-generaal Ben Hodges, voormalig commandant van het Amerikaanse leger Europa.
“De VS bieden een nucleaire paraplu en daardoor zouden de Russen het nooit aandurven om een NAVO-land aan te vallen,” zei Hodges.
De NAVO en de Europese bondgenoten werken aan een grotere interoperabiliteit van hun wapens, gezien de vele verschillende soorten wapensystemen die in Europa in gebruik zijn en die het vermogen van de troepen om zij aan zij te vechten belemmeren.
De uitdaging werd duidelijk toen Oekraïense strijders probeerden – en faalden – om hetzelfde kaliber munitie te gebruiken in vergelijkbare uitrusting die door verschillende westerse bondgenoten was geschonken.
Maar in de poging om militaire capaciteit op te bouwen ontspoort Europa door een bijna Trump-achtige zorg: die van protectionisme. Schermutselingen tussen Parijs en Berlijn over het al dan niet kopen van buitenlandse wapensystemen leiden tot spanningen in een tijd waarin gezamenlijke aankopen de capaciteit zouden kunnen vergroten.
Frankrijk heeft zich terughoudend opgesteld om zich aan te sluiten bij een door Duitsland geleid antiraketprogramma, het zogenaamde Europese luchtruimschild, dat luchtverdedigingssystemen uit het buitenland zal kopen, waaronder de Israëlische Arrow 3 en in de VS gemaakte Patriots.
De bezorgdheid in Parijs is dat aankopen buiten de EU investeringen verdringen die anders naar het stimuleren van de lokale industrie zouden gaan, vooral omdat grote wapenaankopen lange contracten en jarenlang onderhoud met zich meebrengen.
“We zijn het er allemaal over eens dat er fragmentatie is in Europa, omdat we allemaal de reflex hebben om alles zelf te doen”, zei de Nederlandse minister van Defensie Kajsa Ollongren in een interview op 31 januari.
“Nu moeten we een Europese reflex hebben en dat zal ons allemaal sterker maken.”
Het groeperen van orders tussen verschillende lidstaten zou helpen om interoperabiliteitsproblemen op te lossen en de productie te stimuleren door defensieaannemers duidelijkheid te geven over de vraag. En er vinden al grote multinationale bestellingen plaats, onder andere via het aankoopagentschap van de NAVO en het Europees Defensieagentschap.
In de komende weken zal EU Industriecommissaris Thierry Breton een EU defensiestrategie onthullen die strategische gebieden voor investeringen zal aanwijzen en bureaucratie voor bedrijven zal wegnemen, naast andere maatregelen.
Tijdens een evenement vorige maand wees hij naar Trump toen hij er bij Europa op aandrong om “drastisch” meer te doen om de eigen defensie te versterken.
“Nu meer dan ooit weten we dat we er alleen voor staan.”
