Daar sta je dan, als witte mannelijke journalist. Lid, kennelijk, van een soort hermetisch gesloten Vrijmetselaarskaste die mensen met een kleurtje buiten de deur houdt. Dat was toch wel een beetje de onderliggende teneur bij het debat over diversiteit in de media maandagavond bij debatcentrum De Nieuwe Liefde.
Een debat waarbij de eenduidige, heerlijk simpele oplossingen over de tafel vlogen. Zoals De Correspondent die bij monde van adjunct-hoofdredacteur Karel Smouter unverfroren aankondigde voor de volgende twee vacatures alleen nog ‘niet-witten’ aan te nemen. De grap ‘nitwits’ was natuurlijk snel gemaakt. Slegs voor nie-blankes werd nog net niet geroepen – misschien wel gedacht. Want dat is dus wél waar het op neerkomt: het probleem van te weinig ‘allochtonen’ of ‘mensen met een kleurtje’ in de media is kennelijk zó prangend dat er gegrepen moet worden naar een vacaturestop voor blanken. ‘Het probleem is ernstig. We kunnen zo niet verder’, aldus Smouter. Halfbloedjes, beste Karel, mogen die nog solliciteren?
Nog zo’n oplossing: documentairemaakster Sunny Bergman – ja, deze, van de documentaire ‘Zwart als roet’ verklapte dat ze met de NPO in gesprek is ‘over het maken van een programma door alleen maar makers met een niet-Westerse achtergrond’. Wat haar eigen Sneeuwwitte rol daarbij wordt, liet ze nog even in het midden. Ze had wel een vraag aan het panel: ‘Het draait om machtsstructuren. Dus mijn vraag is: hoe kun je de macht omverwerpen?’.
En de Stichting Democratie en Media komt met een ‘oproep tot aanvragen voor initiatieven die dit probleem doorbreken’, maakte directeur Nienke Venema ter plekke bekend.
Het stoelt allemaal op de premisse dat witte journalisten, meestal mannen van zekere leeftijd, welwillende getalenteerde Marokkaanse, Turkse of whatever journalisten niet willen aannemen. Bewust of onbewust, daar brandde niemand zich aan. Maar het beeld van zwermen arme allochtone journalisten die maar niet aan de bak komen in blank Medialand bleef wel hangen.
Terwijl het maar de vraag is of het zo in elkaar steekt.
Zihni Özdil, maatschappijhistoricus aan de Erasmus Universiteit, stipte het wel aan in zijn Joost Divendal-lezing waarmee de avond werd afgetrapt: ‘Zelfsegregatie’, benoemde hij als een van de mogelijke oorzaken. ‘We moeten af van die gastarbeidersmentaliteit! We zullen moeten netwerken. Jezelf buitensluiten helpt niet’.
Aha. Zíjn ze er eigenlijk wel, die allochtone getalenteerde ambitieuze journalisten die zich helemaal suf solliciteren maar aan de voordeur van Medialand door hardvochtige blanke 50+-mannen worden tegengehouden? Melden ze zich niet? En zo nee: waarom niet?
Ja, ze zijn er wel degelijk, zei Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de UvA. ‘Zo’n 5 à 6 procent van alle afgestudeerden in een journalistieke richting heeft een niet-Westerse allochtone achtergrond’. OK. Maar kloppen ze daarna aan bij een krant of een omroep? Of bij een dikbetaalde PR-afdeling van een groot bedrijf?
Smouter (De Correspondent) daarentegen vertelde dat hij regelmatig op Scholen voor Journalistiek vertoeft ‘en die zijn net zo wit als redacties’. Iets wat schrijver dezes, gastdocent aan twee Scholen voor Journalistiek, kan beamen: het loopt er nou niet echt over van de Marokkaanse Woodwards en de Turkse Bernsteins. Maar De Correspondent gaat nu actief scouten op andere opleidingen, aldus Smouter. Speurtocht naar de gekleurde journalist.
Diverse sprekers stipten nog aan hoe allochtone jongeren kiezen voor studies rechten of medicijnen, want advocaat of arts, dat verdient zo lekker en heeft zo veel aanzien.
Desondanks bleef het maar gaan over de vraag: hoe kunnen we het Wittemannen-bastion slechten? Zoals het jarenlang bon ton was om diezelfde mannen het Glazen Plafond in de schoenen te schuiven. Dat plafond dat vrouwen blijkbaar verhinderde om – niet in het minst in de journalistiek – naar de top te klimmen. Geen woord over vrouwen die er misschien zelf geen zin in hebben.
Journalist worden vergt enig idealisme. Want rijk zul je er niet van worden, de Jeroen Pauwen en de Peter R. de Vriezen even buiten beschouwing gelaten. Je moet het wíllen. En wíllen allochtone jongeren dit? Het zou een NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) of een stichting Democratie en Media sieren om hier eens onderzoek naar te doen. À propos, directeur Nienke Venema, hierbij dus het eerste initiatief waartoe de stichting oproept. Zoek het uit. Dat brengt de kwestie verder dan een avond a capella gezamenlijk gemakzuchtige platitudes debiteren.
Want sorry hoor! ‘Wat is het probleem?’, luidde de aftrap van debatleider en ex-Jakhals Bahram Sadeghi aan Trouw-journaliste Seada Nourhussen, ‘met Afrika als aandachtsgebied’.
Het probleem was ‘om te beginnen dat dit microfoontje wit is’, zei Nourhussen, wijzend op haar headset die afstak tegen haar gebronsde huid. Het was niet eens een grapje. Om te vervolgen: ‘Het probleem is verder dat ik hier de enige vrouw op het podium ben. Hier zít het probleem’, wees ze naar haar buurmannen. ‘En er zijn geen hoofdredacteuren, alleen adjuncten. En de NOS is er niet. Ze vinden het niet de moeite waard om te komen’.
Nourhussen heeft het soms niet makkelijk op de redactie van Trouw, vertelde ze. Dan weer moet ze de beeldredactie terugfluiten omdat die ‘zo’n Giro 555-foto’ over Afrika wil plaatsen, of heeft ze weer een ‘akkefietje’ met haar chefs omdat ze stelselmatig over ‘witten’ schrijft in plaats van over ‘blanken’. En vanmorgen had ze nog ‘een schokkende ervaring’ omdat ‘de oud-directeur van AT5’ (haar huidige collega bij Trouw, Erik van Zwam, bevestigde ze na afloop) haar had verteld hoe hij manhaftig ‘allochtonen probeerde binnen te halen maar dat ze werden weggepest, buitengesloten, er gebeurden echt hele vervelende dingen en als je op een redactie een rottijd hebt ga je vanzelf weg’. Heus? AT5 pest allochtonen weg?
Niemand met enig zicht op de journalistiek zal ontkennen dat er (te) weinig allochtone, niet-Westerse journalisten in Nederland zijn. En niemand zal bestrijden dat méér diversiteit beter is voor elke redactie – én voor elk lezerspubliek. Maar…. er zijn óók te weinig allochtone bloeddonoren. Houden de Bloedbanken die ook allemaal buiten de deur, of zo? Worden ze weggepest? En er zijn te weinig mannelijke schoolmeesters. Is dat de schuld van hordes man-onvriendelijke juffen? Weinig vrouwelijke topkoks. Door mannen aangelegd glazen plafondje?
Of… moeten allochtone studenten wellicht ook eens een beetje de hand in eigen boezem steken? Zich ‘gewoon’ in het vak storten en ontdekken hoe mooi dat is – ook al verdient het dan geen drol? Moeten ze misschien worden overgehaald in plaats van voorgetrokken? Kunnen we de stereotiepe slachtofferrol toch eens even achter ons laten, en éérst eens uitzoeken wat de werkelijke oorzaken zijn? En wellicht gewoon accepteren dat allochtonen geen zin hebben om ‘schrijfvee’ te worden?
Of kijk ik als Witte Man van Zekere Leeftijd nou toch weer te veel door mijn ‘witte bril’? Ben ik een van diegenen die het bastion gesloten houdt en niet open staat voor diverse andere geluiden – en bladiebla?
