Pieter Hilhorst twitterde op 26 augustus: “Ik ben niet tegen islamitisch onderwijs, wel tegen slecht islamitisch onderwijs.”
Onze Amsterdamse PvdA-wethouder Jeugd en Onderwijs had zich wellicht drie dagen later anders uitgelaten…als hij tenminste naar de lezing van Anthony Grayling in de Balie was gegaan en had gehoord wat daar luid en duidelijk door Grayling werd gezegd: onderwijs op religieuze basis is nergens goed voor. Sterker nog, het is een slechte zaak.
Grayling sprak op een avond georganiseerd door de Stichting Werkelijkheid en Perspectief. Zo’n drie kwartier lang wist hij de bomvolle zaal te boeien met zijn beschouwing over “Secularism, Atheism and the Place of Religion in the Public Domain”.
Geen auto-cue, geen woord op papier. Slechts vloeiende, coherente zinnen vol gepassioneerde logica en af en toe een goede, zelfs filosofische grap. (“If a man speaks his mind in a forest and no woman hears him…is he still wrong?”) Alles uit het hoofd. Een verademing.
De Brit Grayling vraagt zich af wat een samenleving aan cohesie kan bieden nu religie wat dat betreft een steeds minder belangrijke rol speelt. Om het maar eens op zijn Cohens te zeggen: hoe houd je de boel nog bij elkaar? Dat blijkt namelijk helemaal niet zo eenvoudig te zijn met al die verschillende culturen en opvattingen als het gaat over vrijheden en gelijkheid van mensen: man, vrouw, homo, hetero, gelovig, ongelovig.
Grayling beschouwt het multiculturele model zoals dat in Groot-Brittannië wordt gehanteerd als niet toereikend, omdat de binding tussen de verschillende groepen en gemeenschappen dermate onvoldoende is dat niet langer van een geheel gesproken kan worden. En dat veroorzaakt onmiskenbare maatschappelijke problemen.
Het monoculturele Franse model voldoet ook niet, zegt hij, omdat de simpele bewering dat iedereen first and foremost Frans staatsburger en dus Frans is simpelweg negeert dat er door Franse individuen onderscheid wordt gemaakt op bijvoorbeeld etnische gronden. Racisme en discriminatie kun je niet wegtoveren door alleen maar heel hard te roepen dat iedereen gelijk is aan elkaar. En die ervaren ongelijkheid in de toegang tot onder andere opleiding, werk en status heeft zijn negatieve weerslag op de samenleving als geheel. Ook hier grote maatschappelijke problemen.
Grayling stelt daarom een andere weg voor dan de multi- of monoculturele. Door vast te houden aan religieuze (en daaruit voortkomende culturele) overtuigingen komen de oplossingen voor de geschetste problemen niet dichterbij. Want, zegt hij, in het huidige tijdsgewricht levert religie eerder splijtzwammen en conflicten op dan een samenleving waar iedereen tot zijn recht kan komen. Dus vanuit een pragmatische en oplossingsgerichte benadering pleit hij er voor om die religies geen rol van betekenis meer te laten spelen in het publieke domein.
Vooral op het gebied van onderwijs, wetenschap en beleid is de invloed van godsdienst overamplified. Grayling wil die verschillen laten voor wat ze zijn (een privézaak) en onderzoeken waar we het over eens kunnen zijn als het gaat om onderwerpen die ons allen, juist in het publieke domein, aangaan. Dan zouden we uit kunnen komen op humaniteit en mensenrechten. Maar andere uitkomsten sluit Grayling niet bij voorbaat uit. Het proces staat voorop en in de uitkomst heeft hij vertrouwen. Mij deed het even denken aan het participatiecontract van Lodewijk Asscher, ook van de PvdA. Zou hij niet dit najaar met een nadere uitwerking daarvan komen?
De verzuiling in Nederland, en artikel 23 met het recht op bijzonder en door de overheid gefinancierd onderwijs (Frits Bolkestein herinnerde ons er nog even fijntjes aan dat het destijds een uitruil betrof met het kiesrecht voor vrouwen), kwam ook ter sprake in de Balie. Er werd met vreugde vastgesteld dat er sinds 1917 heel wat veranderd is aangaande het christelijk onderwijs. Ouders kiezen nu immers overwegend voor de kwaliteit van het onderwijs, terwijl de religieuze identiteit of signatuur van een school er eigenlijk nauwelijks meer toe doet. En dat is een belangrijke ontwikkeling, want “onderwijs moet leerlingen leren zélf te denken…niet wát ze moeten denken,” zoals Grayling het formuleerde. De spijker op zijn kop.
Juist daarom zou ik het bemoedigend vinden als Pieter Hilhorst binnenkort eens de knuppel in het Amsterdamse hoenderhok gooit en twittert dat hij tegen islamitisch onderwijs is. En tegen elke andere vorm van onderwijs die kinderen in een religieus en dus beperkt denkstramien probeert te persen. Omdat dat namelijk per definitie slecht onderwijs is.
Op een goede school staat de ontwikkeling van het vrije, creatieve denken voorop. Religieuze dogma’s staan dat in de weg. Wat mij betreft kunnen we het daar niet snel genoeg over eens zijn.
@MajaMischke gelooft van alles en nog wat, maar houdt ook erg van feiten, logica en ratio.
