“Een filosoof is niet meer dan een begrippenboer” zei ooit Machiel Karskens, emeritus hoogleraar sociale en politieke wijsbegeerte. Het begrip ‘regressief links’ komt steeds vaker langs – bijvoorbeeld op sociale media. Het is belangrijk die term te verduidelijken en te analyseren, omdat dit licht werpt op een politieke verschuiving van vandaag.
‘Regressief’ slaat op een ‘terugtocht’ maar ook op ‘een stap terug in de evolutie’: primitiever worden en terugkeren naar een eerdere, meer onbehouwen toestand. De typisch progressieve beginselen – van de scheiding van kerk en staat tot vrije liefde en spottende kunst – worden geofferd door de linkse kerk.
Wat vroeger ‘links’ heette, sluit nu bondgenootschappen met een nieuwe kiezersgroep; hun oude thema’s als seculier atheïsme en seksuele vrijheid worden voor hen minder belangrijk. Hiervoor komt een nieuwe beginselstrijd in de plaats: zij die kosmopolitisch denken (‘one-worldism’) en belang hebben bij de globalisering, staan nu tegenover de verdedigers van soevereiniteit en identiteit. Die laatstgenoemde groep ziet zichzelf niet als ‘wereldburgers’ maar koesteren juist regionale en nationale gevoelens.
Ik zie aanwijzingen die er op duiden dat wij ons bevinden in de grootste verschuiving die de Westerse politiek sinds de Verlichting heeft gekend. De oprichting van de Europese Unie, bijvoorbeeld, is een grootse verandering ten aanzien van de historisch gegroeide natiestaten. Precies dit dossier voegt zich niet naar de traditionele scheidslijn tussen economisch links en patriottisch rechts: beide flanken vinden elkaar in hun afkeer van de EU.
Dit, echter, is een ommezwaai omdat de arbeidersklasse van oudsher internationalistisch dacht. Denk aan het marxistische motto ‘arbeiders aller landen, verenigt u!’, en het socialistische strijdlied de Internationale. Vandaag zijn het juist de grote bedrijven die globaal opereren en nationale grenzen als hindernissen zien. We zien al met al een Renversement des alliances over de brede linie. Sowieso dwingt de stroom der gebeurtenissen de centrumrechtse partijen nu positie te kiezen op thema’s die eerst voorbehouden waren aan de Alternative Right. Zoals de bevolkingssamenstelling, gezinsplanning en alle problemen rond de islam.
Dat het linkse gedachtegoed regressief is geworden, heeft precies te maken met de bevolkingssamenstelling. De progressieve klasse is namelijk géén groeiende klasse. U zou denken van wel, want jongeren trekken vaker naar de grote steden. Maar zoals de liberale Olivia Strzelczyk al opmerkte hebben ze weinig kinderen (feminisme en carrièrisme). Ook zijn hun grootstedelijke relaties kortstondiger in vergelijking met de relaties van mensen die in dorpen wonen met een sterke sociale cohesie. De progressieve klasse is internationaal georiënteerd, reist veel en heeft zodoende weinig tijd voor het gezin. Qua bevolkingsaanwas zijn moslims en SGP’ers de snelst groeiende groepen.
De progressieve klasse gaat uit van het lieve en goede in de mens, terwijl ze zelf vaak in monoblanke wijken wonen, hun kinderen naar monoblanke scholen sturen en werken in monoblanke kantoorruimtes. De globalisering schept helaas ook verliezers: van de middenklasse tot de achterblijvers in verpauperde stadswijken. Denk ook aan het buitengebied waar mensen vaak nog in traditionele gezinnen leven en nationalistische gevoelens koesteren. Dit zijn de mensen met niet alleen hechtere families, maar ook een volledig ander waardenpatroon. Zij blijven echter buiten het zicht van de progressieve klasse. Voor deze kloof gebruikte ik onlangs het woord ‘klassenvervreemding’.
Omdat de sociale cohesie er sterker is, is de werkethiek van de lagere klassen buiten de Randstad vaak ook beter dan daarbinnen. Maar precies omdat deze mensen keihard werken zijn ze mede daardoor des te kwader op het landelijk bestuur. In Den Haag is dit nog niet echt doorgedrongen. En hoeveel scoutingcommissies, referenda en verkiezingen we er ook tegenaan gooien – dit zál niet doordringen, want: klassenvervreemding. De politieke kandidaten die de oude gaan vervangen worden weer geworven in dezelfde klasse.
Deze kloof gaat dus minder om economische tegenstellingen en veel meer om tegengestelde waarden. De progressieven beginnen hun vooruitstrevende waarden op te geven om een nieuw electoraat aan zich te binden. Vaak zijn dit moslims met grote gezinnen en traditionele, niet-progressieve waarden. Toch staan zij in zekere zin zij aan zij met de kosmopolitische klasse, omdat beide groepen niets hebben met de Nederlandse natiestaat en evenmin met de nationale cultuur. Het is hierom dat Wim van Rooy recentelijk opmerkte: “Socialistisch links bevordert de immigratie bewust terwijl kapitalistisch rechts weinig tegengas geeft. Grote corporaties profiteren immers van meer concurrentie op de arbeidsmarkt. De middenklasse wordt verpulverd tussen beide kampen maar moet wel belasting blijven betalen. Als ze tegensputteren krijgen ze te horen: ‘u bent fascistisch!’.”
Ook de uitslag van het Oekraïne-referendum past in deze analyse. Kleine lokale plaatsjes: hogere opkomst, ‘nee’ domineerde. Grote steden met veel expats en progressieven: lage opkomst, vaker ‘ja’. Het gaat dus om optimistische wereldburgers versus mensen met lokale banden en lokale wortels die de risico’s van het Associatieverdrag zagen en wilden afwenden. De grote verschuiving betekent dan niet meer ‘socialistisch tegen liberaal’ het hoofdthema is van de politiek-culturele as, of het thema ‘veel overheidsinmenging versus de vrije markt’. Het nieuwe hoofdthema is: realisme versus kosmopolitisme.
Nu de theoretische grondslag van deze omwenteling helder is gaan we door naar de praktijkvoorbeelden.
Atheïsme was bijvoorbeeld een belangrijke verworvenheid van de Verlichting: ‘links’ startte als een groep antiklerikale vrijdenkers die ageerden tegen de koning en de kerk (denk aan de Encyclopedisten). Maar nu niet meer, zo bleek toen een leraar in Heemskerk een Charlie Hebdo-poster ophing om discussie over vrijheid van meningsuiting los te maken. Moslimleerlingen voelden zich gekwetst. Daarop stuurde de directrice de docent de klassen rond om excuses te maken. Een docent in het Brusselse Dachsbeck Lyceum werd ontslagen toen hij in een vraag het verband aankaartte tussen islamitische landen en een hoge analfabetismegraad. Na de recente bomaanslagen in diezelfde stad twitterde Ivar Mol de vraag “hoe een docent nog les kan geven, als moslimleerlingen applaudisseren voor de aanslagen”. Hij kreeg drie politieagenten aan de deur die niet gediend waren van deze tweet.
In Soumission (2015) van Michel Houellebecq komt er een monstercoalitie aan de macht, bijeengebracht door het verlangen het Front National niet te laten winnen. Links gaat samenwerken met de Moslimbroederschap en zelfs establishment-rechts doet mee. Zo verdwijnen korte rokjes, topjes en strakke broeken uit het straatbeeld. In Nederland werd onlangs bekend dat scholieren op het Nijmeegse Kandinsky college voortaan “sportbroeken tot minimaal halverwege het bovenbeen moeten dragen” en dat ook “te blote topjes” verboden zijn. Bij de recente verkiezingen in Frankrijk trokken de socialisten zich bewust terug, zodat links-georiënteerde kiezers op de kapitalistische Sarkozy moesten stemmen. Alles om het Front National buiten boord te houden, wat betekende dat links het economische thema bewust opofferde voor het multiculturele thema.
Wie een beeldend voorbeeld nodig heeft om de betekenis van ‘regressief links’ te begrijpen, hoeft slechts twee afbeeldingen te vergelijken. Een PSP-poster van jaren terug – hierop ziet u een naakte vrouw in een weiland met een koe – en een GroenLinks-foto van vandaag: een partijspandoek waarvoor vijf vrouwen poseren met een hoofddoek. So much voor de seksuele vrijheden. Een gay parade in Zweden werd bijvoorbeeld aangemerkt als ‘extreem-rechts’ omdat dit de gevoelens van naburige moslims zou kwetsen.
Een bijzonder treffend voorbeeld is dat van de prostitutie. Frankrijk nam vorige week een wet aan die bepaalt dat prostituees niet strafbaar zijn maar klanten wel. Dit onderwerp besprak ik al uitgebreid in mijn boek Avondland en Identiteit: de beslissing bevestigt mijn analyse nogmaals. De seksuele selectiemacht komt hiermee eenzijdig bij de vrouw te liggen, het haalt de verantwoordelijkheid bij vrouwen weg, het vermindert de seksuele vrijheid en ondermijnt de seksuele zelfbeschikking van zowel vrouwen als prostituanten. Ten slotte maakt deze wet het voor buitenlandse vrouwen die uit de prostitutie stappen makkelijker om staatsburger te worden – is dit een lokroep naar een nieuw internationaal electoraat? De prostituees waren zelf tégen de wet omdat deze wet dames terugdringt in de illegaliteit.
In de VS, ten slotte, hebben feministen gevochten voor het recht om op dezelfde campus als mannen te slapen: vandaag richten feministen juist weer gescheiden campussen op. Conservatieve feministen belichamen het slechtste van beide werelden: enerzijds het christelijke idee dat mannen ridderlijk en beschermend moeten zijn en zichzelf voor de vrouwen dienen op te offeren, en aan de andere kant vrouwen wettelijk bevoordelen met quota’s en regulatie ten opzichte van de man. Het linkse uitgangspunt van ‘wettelijke gelijkheid’ wordt omgezet in ‘gender privilege’.
Van betaalde liefde tot sexy sportkleding en paaldanseressen: voor dit alles heeft links ooit geknokt. Nu wordt dit uitgeruild als wisselgeld. Trek uw conclusies en verlaat hun zinkende schip!
