Het is maandagavond laat en als ik op de trein naar Amsterdam stap. Tegelijkertijd beent een sjofel uitziende man agressief de trein in.
Dezelfde man komt even later in een vrijwel lege coupé wijdbeens tegenover mij zitten. Hij buigt naar me toe en vraagt of ik uit Rusland kom. Ik ruik een sterke alcoholwalm mijn kant opkomen en antwoord dat ik niet Russisch ben. Hij begint mij hardop de rondslingerende Metrokrant voor te lezen. Zal ik opstaan en weglopen? Of lokt dat juist misschien een agressieve reactie uit? Hij doet niet echt iets, maar toch ervaar ik de situatie door zijn onvoorspelbare houding en verdwaalde ogen als bedreigend. Ik voel me met de seconden onbehaaglijker en kijk om me heen op zoek naar oogcontact met medepassagiers. Binnen mijn gezichtsveld vind ik enkel een slapende man met zonnebril op.
Dan opeens uit het niets legt een onbekende jonge vrouw een hand op mijn schouder. “Hey”, zegt ze, “ik was je kwijt, we zitten daar, we wachten op je.” “Oh” stamel ik uit, en ik loop met haar mee naar een andere plek. Ze heeft de situatie blijkbaar opgemerkt en besloten mij te helpen. Ik ga tegenover haar zitten en bedank haar opgelucht. “Tuurlijk”, antwoordt ze nonchalant als een vanzelfsprekende daad van vrouwelijke solidariteit.
Ik voel mij niet vaak onveilig, maar toch ben je als vrouw in je achterhoofd altijd bewust van de fysieke overmacht van mannen. Ondanks het #metoo bewustwordingsproces dat vrouwen situaties eerder als bedreigend ervaren, vrees ik dat vrouwen altijd te maken zullen hebben met potentieel gevaarlijke, dronken mannen in treinen en ongepaste opdringerige avances.
Vrouwelijke solidariteit is daarom belangrijk; een empathische en oplettende houding naar andere vrouwen toe, en bereidheid tot handelen wanneer nodig. Vrouwelijke solidariteit is niet vanzelfsprekend. Zo blijkt uit onderzoek dat vrouwen in selectiecommissies juist minder geneigd zijn om andere vrouwen aan te nemen. Ook grepen vrouwelijke medewerkers rondom serie-aanrander Harvey Weinstein niet in en hielpen hem soms zelfs door vertrouwen te wekken bij zijn beoogde slachtoffers.
Toch zijn er voorbeelden; de Oekraïense schaakster Anna Muzychuck liet recentelijk een van de belangrijkste schaaktoernooien aan haar voorbijgaan waardoor ze twee wereldtitels verloor. Zij weigerde om zich als “tweederangs wezen” te laten behandelen in Saudi-Arabië en een vrouwen onderdrukkend land met haar medewerking de goede sier te laten maken middels een wereldtoernooi. Zij toonde daarmee solidariteit met de vrouwen die aldaar strijden voor hun rechten.
Er zijn ook voorbeelden van hoe het niet moet. Afgelopen december, op de dag van de uitreiking van de Joke Smit-prijs, dé prijs voor vrouwenemancipatie in Nederland, kwam uit dat een van de genomineerden, die zich met zijn stichting inzet voor kwetsbare Hindoestaanse meisjes, door verschillende (vooral minderjarige) meisjes werd beschuldigd van aanranding en zelfs verkrachting. Met steun van Shirin Musa van vrouwenrechtenorganisatie Femmes For Freedom en onderzoekster Anita Nanhoe deden meerdere jonge vrouwen hun verhaal in De Telegraaf. Dapper, want binnen de Hindoestaanse gemeenschap is dit een groot taboe.
Solidariteit met hen was er niet. Minister Van Engelshoven van Emancipatie nam de beschuldiging serieus, maar handhaafde de nominatie. Geen één van de andere feministen trok haar nominatie in naar aanleiding van de publicatie. Zij spraken zich allen niet uit en deelden nog dezelfde middag een ‘emancipatiepodium’ met deze door meerdere vrouwen van aanranding en verkrachting beschuldigde man.
Wat een statement hadden zij kunnen maken door zo vlak na #metoo de daad bij het woord te voegen en hun privileges als bekende feministen in te zetten om deze jonge vrouwen, die er verder alleen voor staan in hun gemeenschap, openlijk te steunen.
De emancipatiestrijd vindt juist plaats in de situaties waar het wringt en schuurt. Zoals bij Anna Muzychuck die een hoogtepunt in haar carrière aan haar voorbij liet gaan om een statement te maken. Bij Shirin Musa die de storm van bagger en bedreigingen trotseert om te pleiten voor vrije partnerkeuze voor iedereen, een betere vrouwenopvang en nu samen met Anita Nanhoe deze meisjes uit de Hindoestaanse gemeenschap steunt in hun strijd tegen seksueel misbruik en het taboe om dit bespreekbaar te maken.
Het is makkelijk je uit te spreken over onrecht, maar uiteindelijk gaat het om daden. Solidariteit moet blijken uit die daden. En soms vereist dat, zoals Anna Muzychuck liet zien, een opoffering van je eigen (verdiende) moment.
