De dijkgraaf heet uw verslaggever aan het begin van de vergadering hartelijk welkom bij het algemeen bestuur van Rijnland, het waterschap in de regio Haarlem, Schiphol, Leiden, Wassenaar en Gouda. Ik ben hier namens ‘de verzamelde pers’, zegt hij, hetgeen nog maar eens accentueert dat er normaliter erg weinig journalistieke aandacht voor het waterschap is. Op de agenda staat het voorstel van de Unie van Waterschappen voor een nieuw belastingstelsel. De gezamenlijke waterschappen moeten hier advies over geven voordat het naar de minister kan worden gestuurd.
Het voorstel van de Unie van Waterschappen is heel ingewikkeld en laat zich nauwelijks samenvatten. Er zijn drie verschillende heffingen die allen een eigen principe kennen. Het voorstel specificeert welke technische ideeën er allemaal aan ten grondslag liggen. Hoe moeilijk deze plannen zijn, bleek twee weken geleden toen dit algemeen bestuur er ook al over vergaderde. Die vergadering was zeer onbevredigend: de bespreking van de voorstellen zou zo ingewikkeld zijn dat de bestuurders besloten dat ze deze eerst maar eens in een besloten overleg wilden overdenken.
We zijn nu twee weken verder en inmiddels is uw verslaggever benieuwd wat er uit het besloten overleg is gekomen. De dijkgraaf wist de vorige vergadering precies te melden hoe we formeel met dit soort besloten overleg moeten omgaan. Dit mag wel, zolang de bestuurders uiteindelijk in het openbaar hun visie op de plannen geven. Dat klopt: informeel vooroverleg is niet te verbieden, al blijft het curieus dat bestuurders in een openbare vergadering afspreken dat ze in een niet-openbare setting verder gaan praten. Transparantie is dan geen diepgeworteld principe.
De vorige vergadering kwam het initiatief om de beraadslaging achter gesloten deuren te vervolgen van het CDA. Dezelfde meneer doet dat vandaag nog eens dunnetjes over: straks gaan we allemaal onze aandachtspunten benoemen, verzucht hij. Dat is kennelijk de bedoeling niet. Tijdens het overleg in de achterkamertjes heeft een van de bestuursleden een hele goede samenvatting gegeven van het gemeenschappelijke standpunt. Dat zou het standpunt van het bestuur moeten zijn. ’Herkennen we wat we met elkaar besproken hebben?’ vraagt de CDA-meneer bloedserieus.
Dit is ‘een ordevoorstel’, horen we. Niemand in dit algemeen bestuur lijkt te doorzien dat het voor buitenstaanders volstrekt onduidelijk is wat er informeel is besproken en wat daaruit kwam. Een andere bestuurder steunt het ordevoorstel meteen en voegt toe dat ze ‘fundamentele dingen’ hebben gezegd. Wat die fundamentele dingen zijn, is op dat moment nog steeds onduidelijk. Een VVD-mevrouw meldt dat ze in deze openbare vergadering niet moeten praten over het ‘voorbereidende gesprek’ want ‘dat is geen onderdeel van de beraadslaging’. Ze steunt het ordevoorstel.
Pas daarna vat een bestuurder de uitkomst van het vertrouwelijke gesprek samen. De kern van het gemeenschappelijke standpunt is dat het voorgestelde belastingstelsel een poging is het hele stelsel van waterschapsbelastingen opnieuw op te zetten, maar dat het bestuur van Rijnland zich afvraagt of men niet beter met wijzigingen in het huidige stelsel kan volstaan.
Een PvdA-mevrouw vond het een mooi en constructief gesprek, daar in de achterkamertjes, meldt ze. Ze vindt dat de openbare vergadering van vanmiddag te veel over de inhoud gaat. De door boeren en bedrijven benoemde waterschapsbestuurders zijn het daarmee eens. Er is dan ook irritatie als de fractie van ‘Water Natuurlijk’ haar standpunt wil uitspreken. Een bestuurder begint te morren: Water Natuurlijk lokt zo waarschijnlijk inhoudelijke reacties uit en straks wil iedereen zijn mening gaan geven. Dat draagt niet bij aan de reactie van het waterschap op het belastingvoorstel.
In waterschap Rijnland spreken bestuurders elkaar aan als ze in het openbaar willen zeggen wat ze van een politiek thema vinden. Sommigen blijken daar zelfs op te anticiperen: de mevrouw van de Partij voor de Dieren heeft niet eens een inhoudelijke reactie voorbereid. Ze suggereert dat deze vergadering daar niet de juiste plek voor is. Hoeveel kennis van het openbaar bestuur hebben ze eigenlijk bij de Partij voor de Dieren? Een openbare vergadering is bij uitstek de plek om standpunten uit te wisselen, niet de achterkamertjes, maar behalve Water Natuurlijk begrijpt niemand hier die basisregel.
Zo kunnen we concluderen dat dit algemeen bestuur niet begrijpt wat een vertegenwoordigende taak inhoudt. Driekwart van de bestuurders is gekozen door burgers. De rest is benoemd en zit er namens boeren, bedrijven of natuurterreinen. Ze behandelen een belangrijk voorstel niet in het openbaar maar in achterkamertjes. Alle achterbannen weten niet wat daar is uitgewisseld. Na afloop geven de bestuurders wel de conclusie van dat overleg prijs, maar uit niets kan worden opgemaakt welke partijpolitieke verschillen er tussen de partijen waren. Dat maakt in de woorden van een VVD-mevrouw ‘geen onderdeel uit van de beraadslaging’. Als een partij haar visie wel in het openbaar wil geven, wordt daar bezwaar tegen gemaakt.
Hoe burgers op deze manier bij de verkiezingen in maart beargumenteerd kunnen kiezen is een raadsel. De organisaties die bestuurders namens bedrijven, boeren en natuurterreinen moeten benoemen hebben hetzelfde probleem. In Rijnland interesseert dit het algemeen bestuur niets. Wat vreemd toch dat iedereen zijn schouders ophaalt over de waterschappen.
Chris Aalberts doet tot aan de verkiezingen van maart verslag van de politiek van de waterschappen. Onder de titel #Waterlanders onderzoekt hij wat er bij deze verkiezingen te kiezen valt. Lees hier de hele serie.
