Toen ik in 2006 op de lijst van de Tweede Kamer voor de PVV terechtkwam was ik de enige ambtenaar op die lijst. Ik was werkzaam bij Binnenlandse Zaken. Dat ik voor de PVV had gekozen gaf commotie, waar ik nu even niet op inga, maar door mijn ambtenaarschap was ik wel op de hoogte van de regels die gelden in dergelijke functies.
Ambtenaar zijn, en ik kwam uit het bedrijfsleven dus ik zag de verschillen helder, is geen standaardbaantje. Je bent in dienst van de Minister en je dient zijn belangen en agenda. De ‘oekaze Kok’ zei zelfs dat je als ambtenaar geen contact over je werk met de buitenwereld mocht hebben, maar onder Zalm werd dat regime verlicht. Hoe verder weg van je aandachtsgebied, hoe opener je je eigen mening mocht ventileren. Omdat ik als ambtenaar er mee te maken had zei ik ook binnen de PVV niets over de pensioenen op Aruba of over arbeidsverhoudingen. En die kamervragen van de PVV die op mijn bureau terechtkwamen heb ik aan een collega gegeven ter beantwoording.
Ik vond dat logisch. Immers, voor de buitenwereld is er geen verschil tussen de mening van de ambtenaar en die van de minister. Het is ook helemaal niet duidelijk waar de uiteindelijke positie van het kabinet ontstaat. Gaat dat vanuit de ambtenaar naar boven in de keten of heeft de minister een sterke eigen mening die door de ambtenaar verder wordt ingevuld? Het is een black box en daaruit komt de verplichting om alleen de positie van de Minister te vertolken. Heeft jouw Minister geen positie omdat het zijn portefeuille niet is dan kun je min of meer je gang gaan.
Wat schetst mijn verbazing dan ook dat er geen enkele reactie is gekomen op de uitlatingen van ambtenaar Vital Moors, senior juridisch adviseur bij BZK. Deze ambtenaar heeft op twitter aan een journalist van de Volkskrant meegedeeld dat Forum voor Democratie ‘moreel verwerpelijke opvattingen’ heeft, en dat ‘de media’ daar geen platform aan mogen geven en de betreffende opvattingen ook moet ‘veroordelen’. Wat is de status hiervan?
De vraag is ten eerste of deze ambtenaar werkzaam is in het veld waar hij commentaar op geeft. Het antwoord is ja. De Minister van BZK gaat over de democratische rechtsstaat. De tweede vraag is of de minister een standpunt heeft ingenomen op het gebied van persvrijheid. Ook daar is het antwoord ja. In de Raad van Ministers (dat is binnen de EU dus) spreekt de minister over de maatregelen die genomen moeten worden op het gebied van ‘hate speech’, ‘terrorist content’ en ‘fake news’ en de verplichtingen die de media op dat gebied gaan krijgen, ook in het licht van de aangenomen resolutie van het Europees Parlement over het bestrijden van het populisme. Dat maakt het bericht van de ambtenaar aan de Volkskrant gelijk aan een bezoekje van de politie aan burgers om te laten weten dat hun facebookberichten zijn gelezen en in de gaten worden gehouden.
Het is voor de buitenwereld niet te zien in hoeverre zijn mening die van de minister is en dat is ook niet nodig. Immers, de mening van de ambtenaren is die van de minister, de minister is verantwoordelijk. Het doet er niet toe of de ambtenaar hier meldt dat hij op persoonlijke titel twittert en dat hij nu zijn titel weghaalt bij zijn twitteraccount doet er ook niet toe. Hij is en blijft ambtenaar op het ministerie dat nota bene gaat over de persvrijheid. Wat zou uw reactie zijn als journalist als een ambtenaar van het toeziend ministerie meldt dat het niet de bedoeling is dat jij zomaar burgers gaat interviewen en een ‘platform’ gaat geven wetende dat er EU-wetgeving zit aan te komen?
Dat er nu geen reactie is gekomen van de Minister geeft in ieder geval aan dat het er nu heel anders aan toegaat dan toen ik nog ambtenaar was. Of zou het werkelijk gewoon de positie van de minister zijn?
