‘De vleesgeworden oneerlijkheid’ en ‘meestermanipulator’ wordt Mark Rutte in het debat van 18 februari over de avondklok genoemd. Ik kan het me in beide kwalificaties vinden. Zelf omschrijf ik Rutte in dit artikel als meestervervalser, en ik zal uitleggen waarom. In het algemeen geldt dat politici geen heiligen zijn. Misleiding is de politiek de politiek niet vreemd. Toch is Rutte in mijn ogen een bijzonder geval. Hij heeft misleiding tot kunst verheven. Hij is wel heel erg doortrapt in zijn wijze van politiek bedrijven. Ik zou hem daarom willen vergelijken met meestervervalsers als Han van Meegeren en Geert Jan Jansen.
Van belang daarbij is allereerst te begrijpen dat een meestervervalser geen kopie maakt van een bestaand schilderij. Deze maakt een geheel nieuw schilderij, dat zou kunnen passen in het oeuvre van de schilder die je vervalst. Dat betekent dus dat de vervalser zich moet verdiepen in hoe de schilder te werk gaat. Jansen zegt in een interview in Trouw dat je de stijl, de penseelvoering, de manier van denken van de schilder dient te doorgronden. Het is ook een kwestie van heel goed kijken. Dat daar talent voor nodig is, blijkt uit het feit dat zowel Van Meegeren, als Jansen naast hun carrière als vervalser ook op eigen titel enige faam hebben opgebouwd. Jansen een eigen stijl ontwikkeld met acrylverf in een theepot waarmee hij brede en dunne lijnen kan maken. Dat is zijn eigen vinding, waarbij helemaal geen penselen meer van pas komen. Van Meegeren heeft niet alleen met de Emmaüsgangers, zijn bekendste Vermeervervalsing, in het Boijmans Van Beuningen gehangen, maar ook met werk op eigen naam.
Typerend voor beide meestervervalsers was dat ze zich niet beperkten tot het vervalsen van één schilder, maar in staat waren meerdere schilders geloofwaardig te vervalsen. Behalve Vermeer vervalste Van Meegeren ook Frans Hals, Gerard ter Borch en Pieter de Hooch. Jansen vervalste onder meer Karel Appel, Jean Cocteau, Charles Eyck, Henri Matisse, Joan Miró en Pablo Picasso. Dat betekent dus dat Van Meegeren en Jansen zich stijl, penseelvoering en manier van denken niet van een maar van een hele trits schilders hebben eigen gemaakt. Die veelzijdigheid nu doet mij denken aan het politieke talent van Mark Rutte.
Vergelijkbaar met de meestervervalsers heeft Rutte geen eigen standpunt, of is hij in staat daar afstand van te nemen. Tegelijkertijd is hij heel goed in staat zich in te leven in het standpunt van zijn politieke opponenten, en wel in die mate dat hij die standpunten ook kan vertegenwoordigen. Het is met name deze eigenschap die hem politiek zo lenig maakt. Eigenlijk zijn Ruttes politieke opponenten helemaal geen opponenten, maar eigenlijk gewoonweg alternatieve versies van Rutte zelf. Zijn eigen politieke standpunt is eigenlijk niet meer dan een van de vele versies die hij kan uitdragen. Rutte is daardoor ook in staat zich volkomen in te leven in hoe zijn opponent denkt en prioriteiten afweegt. Hij is daardoor in staat zijn opponent op diens eigen terrein te verslaan.
Maar wat is nu de motivatie van een vervalser om te vervalsen? Allereerst is dit ongetwijfeld het uitleven van een talent. Het kan daarbij gaan om een miskend talent, maar dat hoeft mijns inziens helemaal niet het geval te zijn. Van Picasso is ook gezegd dat je als schilder moest uitkijken hem je nieuwe werk te laten zien, want hij had de neiging het na te doen, maar dan beter. Het doorgronden van het werk van iemand door hetzelfde kunstje ook te flikken, is zo oud als Metusalem. Het is de manier waarom mensen van oudsher een ambacht leren. Van Immanuel Kant wordt gezegd dat hij zich tot zijn 60ste geheel binnen de toentertijd gangbare maar inmiddels in vergetelheid geraakte filosofie van Christiaan Wolff bewoog, voordat hij zijn eigen stempel op de filosofie zette. In feite is het na kunnen doen, het best denkbare bewijs dat het kunstje begrepen te hebben. En het is daarbij zeker aantrekkelijk om daarbij juist het kunstje te leren van mensen die iets bijzonders kunnen. Bij het kunstschaatsen zijn de diverse sprongen, de Rittberger, Lutz of Axel, ook genoemd naar degene die ze het eerste uitvoerden. Het verschil tussen nabootsen en vervalsen in eigenlijk alleen maar dat je bij vervalsen er niet bij verteld van wie je het kunstje geleerd hebt.
Daar komt natuurlijk bij dat dat het voor een meestervervalser van schilderijen financieel bijzonder lonend kan zijn, om jou werk te verkopen als dat van een beroemde voorganger. Hoe goed je als kunstenaar ook bent, het is toch moeilijk voor jouw werk bedragen te vragen die worden neergeteld voor een Vermeer, of een Picasso.
Hoewel Rutte als minister-president ongetwijfeld een mooi salaris ontvangt, denk ik toch dat zijn voornaamste motivatie om politiek te bedrijven niet het salaris is. Rutte vindt vooral het politieke spel heel erg leuk, en hij geniet ook erg van de aandacht die hem in zijn rol als minister-president ten deel valt. Bovendien vindt hij het leuk om op meerdere borden tegelijk te spelen. Hoe ingewikkelder het spel, hoe leuker Rutte het vindt.
Ik heb wel eens de indruk dat hij het besturen van Nederland beleeft als SimCity spelen. SimCity is een simulatiegame waarbij je als speler hele een stad moet besturen. Als Rutte dus zegt dat hij van Nederland houdt, bedoelt hij eigenlijk dat hij ervan houdt SimCity te spelen met Nederland. Opvallend is dat Nederland onder de handen van Rutte snel verandert. Bij SimCity verlopen de ontwikkelingen ook snel, en hoe sneller je speelt, hoe sneller de stad zich ontwikkeld. Als dingen dan uit de hand lopen omdat je overmoedig bent, kun je bij SimCity kun je gewoon weer opnieuw beginnen. Bij Nederland kan dat echter niet. Daar nemen gedane zaken geen keer. Voorlopig lijkt alles nog redelijk in het gareel te verlopen. Die indruk wist Rutte in ieder geval te wekken.
Voorafgaand aan de coronacrisis groeide de economie elk jaar een beetje. Wat echter vergeten wordt is de enorme financiële meewind afgelopen decennium hadden als gevolg van de monetaire miljardenfinanciering vanuit de ECB in Frankfurt en de EU in Brussel. Het is alsof de spelcondities op ‘supereasy’ staan. Onder die gunstige omstandigheden heeft Rutte maar eigenlijk weinig economische groei weten te realiseren. Weinig groei, maar wel een sterk veranderende samenleving. Door immigratie is de bevolking sterk gegroeid. De kosten daarvan bedragen nu 17 miljard euro per jaar, en dat bedrag zal alleen maar groeien. Daarnaast pint het kabinet miljarden aan toekomstige bestedingen aan onder meer het klimaat nu al juridisch vast. De kans dat ontwikkelingen in de toekomst uit het gareel geraken, is door toedoen van Rutte dus bijzonder groot. Ook is de kans groot dat het hoog spel dat ECB en EU nu spelen ons in de toekomst opbreekt allesbehalve denkbeeldig. De crisis van de toekomst staat nu al in de steigers.
Een belangrijke motivatie om schilderijen te vervalsen is behalve de beloning toch ook het spelelement wegkomen met de leugen: de leugen die de waarheid verslaat. Van Meegeren heeft ongetwijfeld genoten van de weelde waarin hij, ook in de oorlogsjaren, heeft geleefd, maar zijn finest hour was waarschijnlijk toen hij de gelegenheid kreeg voor de rechtbank zijn vervalsingkunsten te etaleren. Wat was namelijk het geval? Van Meegeren werd na de oorlog ervan verdacht Vermeers te hebben verkocht aan de Duitsers, met name aan nazibons Hermann Göring. Dat vergrijp zou van Meegeren een gevangenisstraf van tien of tientallen jaren zijn komen te staan. In feite had hij echter zijn eigen vervalsingen aan verkocht als waren het echte Vermeers. Daar stond een veel lagere gevangenisstraf op. Dus biechtte Van Meegeren zijn vervalsingen op. De rechters konden echter niet geloven dat het om vervalsingen ging. Op dat te bewijzen in hij in de gelegenheid gesteld om voor het oog van de rechtbank een nieuwe vervalsing te produceren. Toen pas is Van Meegeren door eigen toedoen ontmaskerd als meestervervalser. Het publiek smulde ervan dat hij Göring knollen voor citroenen had weten te verkopen.
Die situatie is vergelijkbaar met Rutte die voor het oog van de natie met smoezen, drogredenen, hiaten in het geheugen, en ontbrekende notulen toch probeert weg te komen. Regelmatig ook heeft hij een voltallige oppositie tegen zich gekregen. Rutte beleeft er blijkbaar plezier aan het spel scherp te spelen. Zelfs als de verwijten van leugenachtigheid hem om de oren vliegen, probeert hij toch met zijn leugens weg te komen. Zoals Van Meegeren er plezier aan beleefde te illustreren dat hij goed kan vervalsen, zo beleefd Rutte er zichtbaar plezier aan om te illustreren hoe goed hij kan liegen, of dan op zijn minst bewijzen van feiten naar zijn hand zetten. Daar is hij al mee bezig als hij de feiten pleegt. Zo laat hij zo min mogelijk vastleggen, zodat dit naderhand niet tegen hem gebruikt kan worden. Ook wordt in het kader van de Rutte-doctrine de beleidsregel dat persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren niet vallen onder de informatieplicht, misbruikt door ambtenaren te adviseren om juist wel persoonlijke beleidsopvattingen in hun stukken te verwerken, om zo de informatieplicht te ondergraven.
In een televisiecollege vertelt voormalig directeur van het Rijksmuseum Henk van Os waarom vervalsers zo populair zijn bij pers en publiek. Dat is enkel omdat het hen lukt om knollen voor citroenen te verkopen. Wellicht is dat ook de reden waaraan Rutte zijn populariteit heeft te danken.
Dat het kabinetsbeleid krakkemikkig in elkaar zit, blijkt uit allerlei zaken, maar toch ook uit het coronabeleid van afgelopen jaar. Het begon met onderschatting van het probleem, toen kwam de fabel van groepsimmuniteit, vervolgens vielen er slachtoffers in verpleeghuizen vanwege een gebrek aan beschermingsmiddelen, Toen in de zomer het virus vanwege het weer geweken was, werd er nagelaten controle te krijgen op het geringe aantal besmettingen waardoor het virus al vroeg in de herfst opnieuw kon toeslaan. Het opsporen en isoleren van besmettelijke gevallen is nooit van de grond gekomen. Het testbeleid bleef lang haperen, en u nog steeds laat de inzet van sneltesten op zich wachten. Met betrekking tot vaccins vertrouwde men onterecht op de EU, met als gevolg dat de meeste mensen, met de Britse variant in opkomst, nog steeds wachten op het eerste vaccin. Ondertussen wordt een economisch beleid dat slechts voor korte tijd bedoeld was, langdurig opgerekt, en worden er miljarden richting Italië verscheept, omdat dat land goed getimed op het hoogtepunt van het aantal besmettingen ‘huiliehuilie’ deed. De aanhoudende lockdown, en de avondklok domesticeren mensen tot op de dag van vandaag als koeien in een stal. De middenstand, inclusief de horeca wordt zodoende naar de Filistijnen geholpen. Ondertussen gebruikt Rutte lockdown en avondklok om vlak voor de verkiezingen kiezers de opluchting te bieden en hen zo aan te zetten toch vooral VVD te stemmen. Dat gedoe over dat data-lek, en de mislukte corona-app ben ik dan nog vergeten. Het kabinet lijkt wel bestierd amateurs. Duur belastinggeld dus voor slecht beleid. Knollen voor citroenen dus.
Toen Rutte aantrad als premier heb ik eens het verhaal vernomen dat Rutte in staat was iemand te ontslaan, waarbij het slachtoffer na afloop denkt dat Rutte hem of haar daarmee een gunst heeft verleend. Ook hier: knollen voor citroenen.
Ik vraag me af: zouden mensen voor Rutte kiezen omdat ze niet doorhebben dat Rutte knollen voor citroenen verkoopt? Ik denk van niet. Na 10 jaar zou kiezers toch moeten weten wat voor vlees ze in de kuip hebben. Is het dan zo dat mensen voor Rutte, kiezen ondanks het feit dat hij knollen voor citroenen verkoopt? Kiezen ze voor hem omdat hij altijd zo vriendelijk en vrolijk doet? Dat is al waarschijnlijker. Maar het waarschijnlijkst is dat Henk van Os gelijk heeft, en dat mensen voor Rutte kiezen, omdat ze het juist leuk vinden dat hij net als Van Meegeren knollen voor citroenen verkoopt. Blijkbaar zien de kiezers daarbij over het hoofd dat ze het zelf zijn aan wie Rutte zijn knollen verkoopt, net zoals de ontslagen ambtenaar over het hoofd ziet dat het toch wel echt hij- of zijzelf is die ontslagen is.
