Petra Stienen, Eerste Kamerlid voor D66, heeft er zin in. De presentatie van het nieuwe boek over Sigrid Kaag begint om half zes, maar Stienen is al een half uur eerder van de partij. Ze is een opvallende aanwezige: er is deze woensdagmiddag geen enkele prominente D66’er naar Uitgeverij Prometheus in Amsterdam gekomen om deze boekpresentatie bij te wonen. Geen bewindspersonen, Tweede Kamerleden of voormalige partijcoryfeeën die hier hun gezicht laten zien. Zou het een kritisch boek zijn?
Politiek verslaggever Wilma Kieskamp van Trouw heeft deze ongeautoriseerde biografie geschreven. Er zijn behoorlijk wat redacteuren van Trouw aanwezig, samen met een handjevol andere journalisten, vrienden en familie. Er hangt al snel een ons-kent-ons sfeertje. De grootste afwezige is Kaag zelf: ze heeft niet meegewerkt aan dit boek, zo laat Kieskamp weten. Kaag heeft het boek weliswaar niet tegengewerkt, maar wilde ook niet worden geïnterviewd. Slim, want zo kan ze zich altijd van de inhoud distantiëren.
De hoofdredacteur van Prometheus heet ons welkom. Dit is duidelijk geen Kaag-vijandige omgeving: we horen dat kritiek op Kaag vaak gaat over de Haagse kaasstolp en gebroken beloftes, maar met dit boek komt aan ‘dat foute en seksistische beeld’ een einde, zo horen we. Zou dat zijn waarom Kaag op de omslag is afgebeeld alsof ze door allerlei handen wordt opgetut en gladgestreken, suggererend dat ze een soort barbiepop is die elke authenticiteit ontbeert? De uitgever bepaalt in de regel de omslag.
De hoofdredacteur vervolgt dat het een heel bijzonder boek is geworden voor zowel fans als niet-fans. We krijgen echt een ander beeld van Kaag, horen we. Het is makkelijk om kritiek op haar te hebben, maar ze offert zich wel op voor de publieke zaak. Opeens denken we aan de foto’s die een uur eerder van Kaag werden gemaakt in de fractiekamer van Forum voor Democratie, een van de fracties waar ze met Rutte kwam bedelen om politieke steun. Het is inderdaad erg makkelijk om daar kritiek op te hebben.
Kieskamp vertelt dat ze soms geen vertrouwen meer had in haar eigen boekproject, omdat het leven van Kaag onverwachte wendingen neemt en dat is voor een auteur niet gemakkelijk. Kieskamp krijgt als ze over haar boek vertelt altijd de vraag wat ze van Kaag vindt. Daarbij gaat het altijd over haar karakter, nooit over wat ze inhoudelijk doet. Kieskamp vertelt dat Kaag een vrouw met lef is die vaak voor avonturen met een ongewisse afloop kiest. Dat doet ze als vice-premier weer.
Janka Stoker, hoogleraar leiderschap aan de RUG, neemt het eerste exemplaar in ontvangst. Ze vertelt dat Kaag aan veel lessen over vrouwelijk leiderschap voldoet. Vrouwen in leidende posities vallen op, liggen onder een vergrootglas en kunnen zich maar beter bescheiden opstellen. Als vrouwen openlijk macht nastreven worden ze vaak walgelijk gevonden. Het is dus beter voor Kaag om te doen alsof het leiderschap haar is overkomen en het haar alleen om de principes gaat.
Stoker weet dat er veel haat is tegen Kaag. Vrouwelijke leiders roepen altijd veel emoties op. Kaag begon tijdens de verkiezingscampagne over nieuw leiderschap en die belofte kan haar nog flink opbreken. Deze paste wel bij haar rol als buitenstaander en als vrouw, maar inmiddels kijken mensen naar haar gedrag. Stoker suggereert dat we moeten afwachten hoe dit afloopt want Kaags politieke loopbaan is nog niet voorbij.
De hoogleraar twijfelt dus nog hoe Kaag de politieke geschiedenis ingaat, maar de leek kan desondanks al wat conclusies trekken. Natuurlijk breekt de belofte van een nieuwe bestuurscultuur Kaag op: op het moment van de boekpresentatie gaat ze langs alle fracties in de Kamer voor steun. Dat is achterkamertjespolitiek uit de tijd dat Kaag nog als diplomaat in het Midden-Oosten zat. Dat ze met Rutte in een kabinet zit idem dito. Kaag is inmiddels zo ondergedompeld in de oude bestuurscultuur dat ze het niet eens meer door heeft.
Al die ‘makkelijke kritiek op Kaag’ is deels pure haat, maar deels ook een uitvloeisel van wat ze zelf heeft gezegd. Rond Frans van Drimmelen geldt ook al zoiets: Kaag wist ervan, werd er door meerdere vrouwen op gewezen en begon hard te roepen dat men bij haar aan het verkeerde loket stond. Dit getuigt van een doorschuif-, doofpot- en sorrycultuur waar bestuurderspartijen als CDA en PvdA nog een puntje aan kunnen zuigen. Kaag belichaamt inmiddels het omgekeerde van wat ze belooft.
Ook de uitgever weet heel goed dat de kritiek daarop reëel is. De ondertitel van dit boek werd immers veranderd zodat u en ik niet meer aan die vermaledijde ‘nieuwe bestuurscultuur’ worden herinnerd.
Meer over deze bijeenkomst, met beeld, via @chrisiserbij.
Lees ook van Chris Aalberts:
Ik maak nu samen met @petra_stienen een foto. pic.twitter.com/fBb5ZbZq4B
— Chris is erbij (@ChrisIsErbij) May 11, 2022
