Raf Casert, Ledegem, AP, 15 februari 2024 – Op een boerderij in het noorden van België, niet ver van de honderden tractoren die de op één na grootste haven van Europa blokkeren om meer respect voor boeren te eisen, zette Bart Dochy zijn computer aan. Hij wachtte tot een overheidsprogramma geladen zou worden met kaarten van zijn land naast lege digitale dozen die gevuld moesten worden met statistieken over kunstmest, pesticiden, productie en oogst.
“Ze controleren ons ook met satellietbeelden en zelfs met drones,” zei Dochy.
Zijn frustratie benadrukt de gapende kloof in vertrouwen en begrip die is ontstaan tussen Europese boeren en wat zij steeds meer zien als een betuttelende staat. Die kijkt in elk hoekje en gaatje van hun stallen en analyseert hoe elke druppel vloeibare mest wordt verspreid.
Van Griekenland tot Ierland, van de Baltische staten tot Spanje hebben tienduizenden boeren en hun aanhangers zich de afgelopen weken aangesloten bij protesten in heel Europa. Het was genoeg om de benarde situatie van de boeren op de voorpagina’s van het hele continent te zetten en het tot een hoofdthema te maken voor de parlementsverkiezingen van 6-9 juni in de Europese Unie van 27 landen.
Boeren hebben altijd geleefd bij de grillen van de natuur. Wispelturige regelgeving kunnen ze echter niet accepteren. “Dat creëert dit wantrouwen. Het is alsof je in Rusland of China woont,” zegt hij, in plaats van in de vruchtbare vlakten van Vlaanderen in het noordwesten van België.
Boeren hebben veel klachten – van onvoldoende gereguleerde goedkope import tot te strenge milieuregels – maar de enorme bureaucratische rompslomp maakt iedereen vrijwel meteen boos.
De EU is echter ook de hand die hen voedt: elk jaar gaat er zo’n 50 miljard euro naar een uitgebreid netwerk van programma’s die de landbouw op verschillende manieren raken.
In ruil daarvoor moeten boeren verantwoording afleggen over hun uitgaven – op een manier die ze steeds lastiger vinden.
Met zijn 51 jaar is Dochy verre van een verbitterde, extremistische boer die hooibalen in brand steekt of mest in overheidsgebouwen spuit. In zijn kantoor, dat net zo belangrijk is als een schuur in het leven van een hedendaagse boer in de EU, hangt de waarschuwing ‘God waakt – hier wordt niet gevloekt’. Hij stamt af van een oude boerenfamilie, generaties van conservatieve christendemocraten die van oudsher de ruggengraat van de Europese landbouw vormen.
Zodra Dochy klaar is met 900 varkens en zo’n 30 hectare maïs of aardappelen, ruilt hij zijn blauwe overall en rubberen laarzen in voor een driedelig pak. Hij is ook de burgemeester van deze boerengemeenschap, Ledegem, 120 kilometer ten westen van Brussel, waar veel van de verafschuwde EU-landbouwbureaucratie vandaan komt.
Tijdens de ochtendkoffie herinnert zijn vader, Frans Dochy, 82, zich hoe hij in zijn jeugd urenlang met de hand bieten uit de koude, dikke aarde oogstte. Toch, zegt hij, zou 2024 boekhouden “me allang van de boerderij hebben verdreven”.
Hij ziet hoe zijn zoon de komst van kunstmest binnen zeven dagen moet registreren. “En dat moet natuurlijk ook op de drukste momenten op het veld,” zegt Bart Dochy.
“Dan moet precies worden geregistreerd hoe het op elk klein stukje land wordt verspreid – hoeveel kilo en hoe het wordt verdeeld,” legde hij uit, terwijl hij door de dikke mappen in zijn kantoor ging.
“En bij de kleinste fout staan er boetes op.”
Dochy zei dat hij vaak van tientallen boeren in zijn stad hoorde hoe de boetes kunnen oplopen tot honderden euro’s, gewoon met een verkeerde muisklik. Dezelfde verhalen komen naar boven bij elk boerenprotest – of het nu Italiaans, Frans, Nederlands of Spaans is.
Dinsdag blokkeerden boeren het grootste deel van de dag de wegen rond de Belgische haven van Antwerpen, de op één na grootste van Europa. De verstoring volgde op eerdere protesten in de haven, 60 kilometer ten noorden van Ledegem, en in het hele land die tientallen miljoenen euro’s aan transportvertragingen en bedorven goederen kostten.
Wat Dochy echt stoort is wanneer hem bureaucratische deadlines worden opgelegd, bijvoorbeeld als bepaalde gewassen of groenbemesting voor 1 september gezaaid moeten zijn.
“Als de laatste week van augustus ongelooflijk regenachtig is, kun je niet goed zaaien. Maar je bent toch verplicht om te zaaien. Anders kun je een boete krijgen,” zei hij.
“Een boer leeft eigenlijk in een conflict tussen de overheid, die de baas wil zijn, en de natuur, die nog steeds de baas is. En je kunt eigenlijk niets aan de natuur veranderen,” zei Dochy.
Omdat de regels ook zo snel veranderen, zegt Dochy, wordt het steeds moeilijker om verstandig te investeren. In Noord-België hebben dergelijke problemen zich geconcentreerd rond de nitraatvervuiling door landbouw en regels om die in te perken.
Jaren van politiek gekibbel en rechtszaken hebben geen duidelijk beeld van de toekomst gegeven.
EU-functionarissen wijzen echter op de noodzaak van strenge regelgeving na tientallen jaren van lakse handhaving. Bodemverontreiniging was ooit wijdverspreid door het dumpen van mestoverschotten in goten en rivieren.
De stank die in delen van de provincie Dochy hing was zo sterk dat de provincie tientallen jaren geleden in de volksmond werd omgedoopt tot Mest-Vlaanderen in plaats van West-Vlaanderen.
Boerderijen moesten grondig gecontroleerd worden om er zeker van te zijn dat ze de subsidies correct besteedden.
Nu is de slinger echter de andere kant opgeslagen. Na jaren van steeds meer ingewikkelde regels, beseffen politici dat ze misschien te ver zijn gegaan.
“Onze boeren staan nog steeds voor enorme uitdagingen”, vertelde Maros Sefcovic, vicevoorzitter van de Europese Commissie, deze week aan EU-parlementsleden, waarbij hij zeker ook “administratieve vereisten” noemde
.”We horen onze boeren – luid en duidelijk. We erkennen uw ontberingen. En politici moeten het beter doen!” zei Sefcovic.
