De waterschapsverkiezingen komen er weer aan. Omdat bijna niemand weet wat de waterschappen zijn en wat ze doen, een A-B-C met de belangrijkste begrippen uit waterschapsland. Om helemaal thuis te zijn in de wereld van de waterschappen.
A – Algemene Waterschapspartij
Een van de twee partijen die uitsluitend meedoet aan de verkiezingen voor het waterschapsbestuur. De Algemene Waterschapspartij is precies wat de naam al aangeeft: algemeen. De partij wil vooral een deskundig en geen politiek waterschapsbestuur. Hun leus is daarom ‘niet politiek, wel deskundig’. Wat dat inhoudelijk betekent, is niet zo duidelijk.
B – Bodemdaling
Een hardnekkig probleem in de veengebieden is bodemdaling: door een te laag waterpeil verdroogt het veen, daalt de bodem en komt er CO2 vrij. Vanwege klimaatverandering en een bodemdaling van soms centimeters per jaar, is volgens sommige partijen ingrijpen nodig, bijvoorbeeld door het land te vernatten.
C – Calamiteitenpolder
Polder die bij een dreigende overstroming onder water kan worden gezet. Een van de maatregelen die genomen kan worden in het kader van klimaatadaptatie: een overschot aan water kan hier al dan niet tijdelijk worden opgevangen.
D – Dijkgraaf
De hoogste baas van het waterschap is de dijkgraaf. Hij is vergelijkbaar met de burgemeester in een gemeente. Hij is formeel niet de baas, want dat is het algemeen bestuur. De dijkgraaf wordt benoemd door de Kroon.
E – Extreem weer
Bij klimaatverandering wordt vaak gesproken over de stijging van de zeespiegel als voornaamste bedreiging voor Nederland. Op korte termijn zijn grote hoeveelheden neerslag die niet snel kunnen worden afgevoerd echter bedreigender: die zorgen voor plaatselijke overstromingen.
F – Fusies
De geschiedenis van waterschappen is er een van fusies. Eens waren er ruim 2500 waterschappen, nu nog maar 21. De laatste fusies in waterschapsland zijn nog maar een paar jaar oud. Waterschappen worden dus groter en groter.
G – Geborgde zetels
Dit zijn de benoemde zetels in het waterschapsbestuur, namens drie groepen die een bijzonder belang hebben bij het werk van het waterschap: boeren, bedrijven en natuurterreinen. Zij vormen ongeveer een kwart tot een derde van het algemeen bestuur. Een van de geborgde zetels zit altijd in het dagelijks bestuur.
H – Hoogheemraadschap
Een andere naam voor waterschap indien het waterschap zeedijken kent. Soms doet zo’n waterschap vrijwillig afstand van dit label en noemt zich gewoon waterschap.
I – Inspraak
Bij beslissingen rond de aanleg of verhoging van dijken en het veranderen van het waterpeil is er bij waterschappen veel inspraak. Burgers praten mee over de veranderingen en houden beslissingen soms jarenlang tegen. Deze inspraak is vergelijkbaar met die op gemeentelijk niveau: er bestaan officiële procedures en richtlijnen voor.
J – Japanse Duizendknoop
De Japanse Duizendknoop is een exotische plant die soms ook in Nederland voorkomt. Deze groeit snel, is moeilijk uit te roeien en kan enorme schade veroorzaken, bijvoorbeeld aan dijken. Waterschappen nemen soms maatregelen om dit soort exoten te bestrijden. Dat kan met stevige chemische bestrijdingsmiddelen.
K – Kwijtschelding
De enige belangrijke links-rechts discussie in het waterschap is die over de kwijtschelding van de waterschapsbelasting bij mensen met een kleine beurs. Partijen als de PvdA zijn daar vaak voor en partijen als de VVD zijn juist tegen. Behalve bij dit thema betekenen de termen links en rechts in het waterschap niets.
L – Landbouw
De landbouw heeft veel belang bij het werk van het waterschap omdat het waterpeil zeer bepalend is voor het soort landbouw wat op een stuk grond mogelijk is. De boeren betalen daarom relatief veel belasting en hebben eigen benoemde zetels in de besturen. Het CDA werpt zich vaak op als hun belangenbehartiger.
M – Muskusrat
De muskusrat is van een oorsprong Amerikaanse woelmuissoort die ook in Europa voorkomt en vooral bekend is van de schade die hij toebrengt aan dijken. Waterschappen bestrijden het dier om deze reden. De Partij voor de Dieren is in de regel tegen deze bestrijding. De muskusrat heet ook wel waterkonijn en schijnt eetbaar te zijn.
N – Natuurvriendelijke oevers
Randen van een rivier of kanaal zijn natuurlijkvriendelijk als ze de ontwikkeling van natuur, milieu en ecologie te stimuleren en niet alleen gericht zijn op de functie die de oever voor de mens heeft. Groene partijen als Water Natuurlijk zijn vaak voor de aanleg van dit soort oevers.
O – Oppervlaktewater
Het water wat zich letterlijk aan de oppervlakte bevindt, zoals grachten, sloten, rivieren en meren. Dit water wordt beheerd door het waterschap, die vaak zorgt voor de hoogte van het water en ook voor de vraag of het water schoon genoeg is. Water uit de waterzuivering wordt op het oppervlaktewater geloosd.
P – Peilbeheer
Peilbeheer is de functie van het waterschap om te bepalen wat de hoogte is van het water in de sloten, kanalen en andere oppervlaktewateren, en daarmee wat de hoogte is van het grondwater. Verschillende waterstanden maken het mogelijk het land op verschillende manieren te gebruiken. Een belangrijke discussie is of de waterstand bepalend moet zijn voor wat er op een bepaald stuk land moet worden gedaan of andersom: dat juist het bestaande gebruik moet bepalen wat de waterstand is.
R – Riool
Het riool is de plek waar afvalwater terechtkomt, bijvoorbeeld als je thuis de wc doortrekt. Het riool is van de gemeente en niet van het waterschap. Het water is in het riool onderweg naar de waterzuivering, die dan weer wel van het waterschap is.
S – Schoon water
Waterschappen beheren de zuiveringsinstallaties die het water uit het riool zuiveren totdat het zo schoon is dat het geloosd kan worden in het oppervlaktewater. Er bestaan verschillende meningen over hoe schoon het water op dat moment moet zijn. Het is modieus te vinden dat medicijnresten en plastics uit dit water gehaald moeten worden. Let op: dit water is na zuivering sowieso nog geen drinkwater. Dat wordt in aparte bedrijven verder gezuiverd.
T – Terugwinnen
Bij de waterzuivering is het de vraag of grondstoffen teruggewonnen kunnen worden uit het afvalwater. Groene partijen zijn hiervoor en willen bijvoorbeeld fosfaten of cellulose uit het water halen. Technisch is dit mogelijk maar er blijken weinig mogelijkheden om bijvoorbeeld fosfaten te verkopen.
U – Unie van Waterschappen
De vereniging van de 21 waterschappen van Nederland, waar de leiding van de waterschappen met elkaar vergadert en een lobby wordt gevoerd richting het Binnenhof. De UvW is het minder bekende broertje van de VNG voor gemeenten en het IPO voor provincies.
V – Verkiezingen
De verkiezingen voor de waterschapsbesturen zijn de laatste decennia meerdere keren veranderd. Er was vroeger een personenstelsel met een poststemming. Tegenwoordig gaan deze verkiezingen zoals alle andere: politieke partijen doen mee en burgers moeten ervoor naar de stembus.
W – Water Natuurlijk
Partij die uitsluitend deelneemt aan de waterschapsverkiezingen. Deze is onder meer opgericht door Natuurmonumenten en Sportvisserij Nederland, heeft duurzaamheid hoog in het vaandel en krijgt steun van D66 en GroenLinks, die niet apart deelnemen aan de waterschapsverkiezingen.
Z – Zwemwater
Als het oppervlaktewater schoon genoeg is, kan er ook in gezwommen worden. Als het water te vies is, omdat er te veel rioolwater direct in het oppervlaktewater terecht is gekomen (‘overstort’) of het water uit de zuivering onvoldoende schoon is, word je van het zwemmen ziek. Het is de trots van waterschapsbestuurders dat je met een gerust hart in het oppervlaktewater kunt zwemmen.
Chris Aalberts doet tot aan de verkiezingen van maart verslag van de politiek van de waterschappen. Onder de titel #Waterlanders onderzoekt hij wat er bij deze verkiezingen te kiezen valt. Lees hier de hele serie.
