Velen zijn het alweer vergeten, maar slechts drie weken geleden waren er waterschapsverkiezingen. Net als bij andere verkiezingen is het na afloop tijd voor de formatie. Hoe dat in het waterschap gaat kunnen we leren in Amstel Gooi en Vecht (AGV, regio Amsterdam-Hilversum). Deze maandagavond maakt de informateur de uitkomsten van de informatieronde bekend. Het is alweer anderhalve week geleden dat hij de opdracht kreeg om te kijken naar een stabiele coalitie met een breed draagvlak. Wat is daarvan terecht gekomen?
In AGV werd de VVD de grootste partij en daarom is de informateur van VVD-huize: hij heet Emile Jaensch, bestierde in het verleden Amsterdamse stadsdelen en is momenteel burgemeester van Oegstgeest. Jaensch heeft met alle elf fracties in AGV gesproken. Zijn beschrijving van de toekomst klinkt onheilspellend: er zijn grote opgaven en het waterschap kan die niet allemaal alleen aan. Er moet steeds meer samengewerkt worden in netwerken en dat vraagt om fulltime dagelijks bestuurders en een goede wisselwerking tussen algemeen en dagelijks bestuur.
Jaensch somt op wat de partijen aan wensen hebben ingeleverd en wat er dus in het nieuwe coalitieakkoord moet komen. Er blijken zestien prioriteiten te zijn: een toekomstbestendig watersysteem, klimaatadaptatie, waterveiligheid, asset management, bodemdaling, waterkwaliteit, biodiversiteit, energietransitie, kringloopeconomie, innovatie, gebiedsgericht werken, digitalisering, tariefontwikkeling, belastingstelsel, participatie en communicatie en tot slot de kwaliteit van het bestuur. Kortom: alle onderwerpen van het waterschap hebben prioriteit.
De aanwezigen melden dat de inhoud van het beleid richting zou moeten geven aan de formatie. Klinkt mooi, maar deze allesomvattende prioriteitenlijst verheldert die richting niet. De verkiezingsuitslag wordt hier ‘secundair’ genoemd. Dat betekent: ‘niet zo belangrijk’. Dat is raar, al zijn er maar drie zetels van partij gewisseld. Deze verschuiving duidt op ‘vergroening’ omdat de groenste partijen – De Groenen en Partij voor de Dieren – beide één zetel wonnen. Dit is het enige wat uit de uitslag geconcludeerd kan worden. Daar gebeurt niets mee.
De vraag lijkt vooral wat een logische combinatie van partijen is. Aangezien de informateur de opdracht heeft gekregen aan te sturen op een brede, stabiele coalitie, moet er een combinatie komen van groene en minder groene partijen. We kunnen gemakkelijk dat puzzeltje maken. Met eenpersoonsfracties schiet de coalitie getalsmatig weinig op, dus ChristenUnie (1), 50Plus (1) en ‘natuurterreinen’ (1) doen niet mee. Twee groene partijen liggen slecht bij de rest of er bestaan twijfels of ze überhaupt willen besturen: Partij voor de Dieren (4) en de Groenen (2). De informateur meldt dat ‘bedrijven’ (3) niet wil besturen.
Zo blijft er nauwelijks ruimte over voor een echte keuze: er resteren nog vijf fracties. De VVD is de grootste (5) en doet sowieso mee. Er moet wettelijk een geborgde zetel aan de coalitie deelnemen en dat kunnen alleen nog de boeren zijn (3). Dit zijn allebei partijen die bij duurzaamheid op de rem trappen. Om balans te krijgen – ‘breed draagvlak’ – moeten er twee groene partijen bij: daarvan zijn alleen de PvdA (4) en Water Natuurlijk (4) nog over. Dat is precies een meerderheid. Het CDA (2) valt dan buiten de boot: getalsmatig niet nodig en een doublure van de boeren.
Dit oninhoudelijke puzzeltje kan iedereen in vijf minuten maken, maar bij AGV duurde dit anderhalve week. Vreemd genoeg doet men alsof deze uitkomst een verrassing is. Partijen stribbelen wat tegen. Zo ziet Water Natuurlijk de ‘groene verkiezingsuitslag’ niet terug in de coalitie, zich kennelijk niet realiserende dat anderhalve week geleden al duidelijk was dat daar niets mee zou worden gedaan. En daarvoor trouwens ook al. Een schrale troost is dat alle partijen wel mee mogen praten over de inhoud van het coalitieakkoord. Wat dit precies inhoudt blijft vaag, maar zo kan men blijven hopen dat er toch groener beleid komt (of het omgekeerde natuurlijk).
De Partij voor de Dieren is de grote verliezer. De fractie maakt er nauwelijks woorden aan vuil: men wist dit zelf ook al. Uit niets blijkt dat de partij zelf aan de knoppen wil zitten. Met zo weinig weerstand kan de rest door op de ingeslagen weg: de boeren, PvdA en Water Natuurlijk gaan direct met VVD-leider Peter Smit in een achterkamertje zitten om de verdere formatie te bespreken. Dat doet de toekomstige coalitie natuurlijk niet in de openbaarheid. Zo breed hoeft het draagvlak dus niet te zijn. Ze worden het opmerkelijk snel eens over de namen van de formateurs.
Chris Aalberts volgt als vervolg op zijn serie #waterlanders de formatie in de waterschappen Rijnland en Amstel Gooi en Vecht onder de titel #waterformaties.
