Feest in het waterschap Amstel Gooi en Vecht (AGV, regio Amsterdam-Hilversum). Na ruim twee maanden onderhandelen is er een nieuwe coalitie. Dit soort coalities in waterschappen trekken nauwelijks de aandacht, maar bij AGV is dat ten onrechte. Hier gebeurde eind maart iets heel bijzonders: de Partij voor de Dieren (PvdD) werd de derde partij van het waterschap, na VVD en PvdA. De voormalige splinter heeft in AGV vier van de dertig zetels veroverd en is daarmee voor het eerst een serieuze kanshebber op coalitiedeelname.
In AGV is de PvdD groot, maar ze bestuurt de komende jaren niet mee. De grote vraag is: waarom eigenlijk niet? AGV illustreert het principe dat relatief nieuwe partijen – die nooit eerder bestuurden – niet kunnen, mogen en willen besturen. En ook dat we nauwelijks een beeld kunnen krijgen waarom deze partijen niet aan een coalitie meedoen. Laten we kijken hoe dat gaat bij de PvdD in AGV. Er zijn vier verklaringen waarom de partij de komende jaren wederom in de oppositie zit. Die verklaringen zijn allemaal waar.
Reputatie Om te kunnen besturen heb je een goede reputatie nodig. Die is bij de PvdD in AGV een probleem. De vorige periode had de PvdD al drie zetels. De fractie was niet coöperatief en ging daarmee tegen de hele cultuur van het waterschap in. Dat is nog steeds zo: de partij stemt als enige tegen het nieuwe coalitieakkoord en komt met een vage, complotachtige beschuldiging over ongeschreven coalitieafspraken die niet openbaar gemaakt zouden zijn. Er is nul bewijs voor. Of de nieuwe fractie – net als de oude fractie – vergaderingen aan de lopende band gaat missen, blijft afwachten. Toch hebben andere fracties nu al geen zin meer om samen te werken.
Onbenul Om te kunnen besturen moet je er ook toe in staat zijn. Je moet goed weten wat je wilt en op het juiste moment invloed kunnen uitoefenen op het proces. De PvdD doet dat in AGV niet: bij de eerste vergadering over de formatie laat men de mogelijkheid schieten om tot een groene coalitie te komen. De PvdD staat al snel op een zijspoor en laat dat ook gebeuren. Bestuurders van andere partijen suggereren dat de PvdD nooit rekening had gehouden met de mogelijkheid van meebesturen en er dus simpelweg niet op voorbereid was. De PvdD had geen lijstje klaarliggen met wensen en breekpunten. Dat onderhandelt niet bepaald gemakkelijk.
Niet willen Om te kunnen besturen moet je ook nog een beetje goede wil hebben. Hier wreekt zich de slechte reputatie van de PvdD en het feit dat men niet voorbereid leek te zijn: bestuurders van andere partijen denken dat de partij deze wens helemaal niet heeft. Er gebeurt zelfs niets als er tijdens de formatie formeel wordt gesuggereerd dat PvdD een gedoogrol kan krijgen en dus wensen kan inleveren maar nergens verantwoordelijkheid voor hoeft te dragen. De PvdD vindt de oppositie gewoon makkelijker. Bestuurders van andere partijen tasten in het duister of de fractie van de PvdD niet wil besturen, of dat dit een dictaat van bovenaf is. Men geeft geen sjoege.
Niet mogen Tot slot moet je om in een coalitie te kunnen komen ook van je collega’s mee mogen doen. Hier spreken de visies elkaar tegen. De belangrijkste grote partijen VVD, PvdA en Water Natuurlijk – een satellietpartij van D66 en GroenLinks – zeggen geen bezwaren te hebben. Toch zegt de PvdD of dat zij buiten gesloten werd. Die stelling is zonder inzage in alle vertrouwelijke verslagen van de formatie niet te controleren. Die documenten komen niet naar buiten en dus is het niet te controleren wie er wel en niet de waarheid spreekt. Uit een uitgelekt verslag blijkt wel dat de PvdD een kans miste om mee te praten.
Al met al leren we in AGV dat iedereen elkaar de zwarte piet toespeelt. De PvdD lijkt geen logische coalitiepartner, lijkt niet voorbereid, had niet veel zin en had ook geen goede reputatie. De partij heeft zelfs een kans laten liggen om aan tafel te komen zitten. Hoe serieus die kans was, is dan weer onduidelijk. Alle verslagen van de formatie zijn vertrouwelijk en dus kan de PvdD altijd blijven claimen dat het allemaal aan anderen lag. De rest kan blijven zeggen dat het aan de PvdD lag.
De oplossing is niet ingewikkeld: ga voortaan verplicht formeren in het openbaar. Dan kan niemand zich meer zo gemakkelijk verschuilen.
Chris Aalberts volgde als vervolg op zijn serie #waterlanders de formatie in de waterschappen Rijnland en Amstel Gooi en Vecht onder de titel #waterformaties.
