De Provinciale Staten van Zeeland vergaderen deze vrijdag over het nieuwe coalitieakkoord. Dit is een beetje vreemd: het akkoord is al een maand geleden gepresenteerd en de gedeputeerden zijn al benoemd. Al snel komt de aap uit de mouw: men heeft hier een zogeheten ‘hoofdlijnenakkoord’ gesloten. Nu doet men dat in bijna elke provincie, maar in Zeeland is dat akkoord zo onspecifiek dat men de plannen de komende maanden verder moet uitwerken. Dat zal gebeuren in een ‘zomernota’ die waarschijnlijk pas in de winter klaar is.
Hier in Zeeland is FvD met vijf Statenleden de derde partij geworden. We zien meteen een opvallend verschil met FvD in andere provincies: in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht waren lang niet alle FvD-Statenleden bij vergaderingen aanwezig, maar in Zeeland zitten ze ruim op tijd netjes op hun plek. Bewonderenswaardig, want ook in Zeeland zijn de vergaderingen van de Provinciale Staten niet bepaald spannend. Een FvD’er waarschuwt uw verslaggever vooraf dat het een hele lange zit zal worden. Gelukkig staat de koffie klaar.
Het debat over het coalitieakkoord trapt af met een mevrouw van de Partij voor de Dieren. Ze meldt dat ze zich afvraagt of er de komende periode wel iets gaat veranderen. Die opmerking is een prachtige samenvatting van de politieke situatie. De gepresenteerde coalitie van CDA, PvdA, SGP en VVD gaat ongewijzigd een derde periode in. Een SP-Statenlid klaagt dat de SP de vorige verkiezingen won maar niet mee mocht doen. Nu gaat dat precies hetzelfde, maar dan met FvD. Zo zien we dat het partijkartel geen theorie, maar harde praktijk is.
De SP’er begrijpt kiezers wel als ze denken dat het niet uitmaakt wat je stemt: de coalitie blijft toch hetzelfde. ‘Samen verschil maken’ is de titel van het akkoord, maar de SP zou weleens willen weten wie er met ‘samen’ wordt bedoeld. Zijn dat alle partijen? Het CDA heeft het antwoord: het is een hoofdlijnenakkoord en dat maakt het mogelijk samen te werken met anderen. Het is een geniepige rolverdeling: partijen als het CDA hebben hun bestuursposities veiliggesteld en bepalen in feite het beleid, maar ze kunnen toch blijven roepen dat de oppositie ook mee mag praten.
50Plus vindt het logisch dat FvD niet aan de coalitie deelneemt omdat de FvD-campagne vooral landelijk was. Het zou niet duidelijk zijn geweest waar FvD in Zeeland voor staat. Inmiddels is dat bezwaar verdwenen, horen we. 50Plus noemt de FvD-Statenleden ‘erg constructief’, behalve als het over Europa of het klimaat gaat. Dat laatste blijkt het meest prominente thema van deze vergadering en FvD heeft ook het meest afwijkende standpunt. De partij interrumpeert opvallend vaak en vrijwel alleen bij dit onderwerp. Dat vinden ze in Zeeland niet constructief.
FvD-fractievoorzitter Walravens meldt dat zijn partij niet van het gas af wil, dat er een tweede kerncentrale moet komen en dat onderzoek naar thorium gewenst is. Als burgers dat willen moeten ze vooral zonnepanelen op hun dak plaatsen, maar dat mag niet afgedwongen worden. FvD-Statenlid Bos noemt het klimaat een religie en zegt dat het maar de vraag of de mens er een doorslaggevende invloed op heeft. Dat 95 procent van de wetenschappers dit denkt zegt niet zoveel want zo werkt wetenschap helemaal niet. Het gaat immers over de kwaliteit van de argumenten.
Een PvdA’er zegt op geïrriteerde toon dat dit debat nog wel vaker terug zal komen. Dit illustreert de dynamiek rond FvD: de partij doorbreekt de consensus dat de energietransitie goed is en dat mag eigenlijk niet. De irritatie daarover is logisch, want men heeft in Zeeland meer last van dit FvD-standpunt dan elders: waar FvD elders de kaken vaak op elkaar houdt, gebruiken de Zeeuwse FvD’ers elke mogelijkheid om hun standpunt naar voren te brengen. De PVV is ondertussen uit elkaar gevallen, deels stil en deels afwezig, en dus is het wel duidelijk wie hier de oppositie vormt.
FvD-Statenlid Bos daagt de Partij voor de Dieren uit om te zeggen dat de PvdD liever bossen heeft dan zonneweides. Hij wil weten wat de SGP vindt van het vage klimaatbeleid in het door die partij gesloten coalitieakkoord. Ook praat hij over de mogelijkheid dat de belastingen door het klimaatbeleid zullen stijgen. FvD’er Van Hoecke daagt het CDA uit te reflecteren op de vraag wat er gebeurt als andere landen niet voortvarend aan de energietransitie meewerken. Ook vraagt hij zich af waarom een tweede kerncentrale geen optie is.
FvD’er Koevoets wil weten wat de nieuwe coalitie te zeggen heeft tegen burgers die niets in de energietransitie zien. Hij begint over laadpalen voor elektrische auto’s en wil dat D66 erkent dat de daarvoor noodzakelijke stroom ontzettend vies is. Bovendien wil hij dat D66 ingaat op het feit dat elektrisch rijden voor velen niet te betalen is. Zo komt FvD met een imposant aantal vragen en interrupties. Het beeld is helder: FvD vindt iets anders dan de voltallige Zeeuwse politiek. Dat beeld klopt niet helemaal want de PVV bestaat ook nog, maar die is hier wel op sterven na dood.
De grote vraag is vooral wat het nut van al deze vragen en interrupties is. Op korte termijn heeft het allemaal geen effect want FvD wijkt te veel af van de rest. Een vergelijking met de PVV verheldert wat hier gebeurt: jarenlang kwam de PVV met kritiek op de islam en de EU. Dat was op korte termijn zinloos want de PVV was een machteloze oppositiepartij. Toch maakte de PVV de geesten rijp voor meer EU- en islamkritiek. Die kwam er uiteindelijk ook. Zo zien we wat FvD in Zeeland is: een partij die op korte termijn schijnbaar zinloze vragen stelt, maar daarmee ook een serieuze poging doet om de geesten rijp te maken voor het einde van de energietransitie.
Chris Aalberts onderzoekt dit jaar de opmars en ontwikkeling van Forum voor Democratie. Hij gaat op bezoek bij campagnebijeenkomsten, ledenactiviteiten en vergaderingen in Amsterdam, Den Haag, Brussel en de provincie waar FvD-politici het woord voeren. Ook gaat hij in gesprek met FvD-politici, hun collega’s en hun achterban. Doet FvD wat ze aan haar kiezers belooft, wat is in de praktijk het politieke geluid van FvD en welke politici krijgen de kans een eigen plek in de schijnwerpers te bemachtigen?
