Deze week debatteert de Tweede Kamer over 2G: een wijziging van de corona-toegangspas zodat alleen gevaccineerden en mensen die van covid-19 zijn genezen toegang krijgen tot locaties als horeca, bioscopen en theaters. Nu is dat nog 3G: ook mensen met een negatieve corona-test zijn er welkom. 2G is de nieuwste splijtzwam in het corona-beleid: het is maar de vraag of er in de Tweede en Eerste Kamer een meerderheid voor is. Tijd voor een stevig publiek debat dus. Maandagavond gebeurt dat online.
Een onthullende avond. De Rode Hoed heeft wetenschappers uitgenodigd om te praten over de grondrechten. Het gaat dus niet over de vraag of 2G helpt tegen de verspreiding van het corona-virus, maar om welke inbreuk deze maatregel maakt op de rechten van burgers. We luisteren deze avond naar epidemioloog Amrish Baidjoe, die begint te klagen over het kabinetsbeleid, waar veel burgers inmiddels geen touw meer aan vast kunnen knopen. Over 2G is hij opvallend vlak: het hangt er maar vanaf wat de samenleving accepteert. Tja.
Hoogleraar fundamentele rechten Janneke Gerards legt uit hoe de grondrechten onder druk staan. De anderhalve meter regel is hier een voorbeeld van, net als huisarrest. Ook het recht op gezondheid en het gelijkheidsbeginsel worden momenteel aangetast. Volgens Gerards maakt 2G minder inbreuk op de grondrechten dan een volledige lockdown, want dan mag helemaal niemand meer ergens naar binnen. 3G maakt dan weer minder inbreuk op de grondrechten. 2G zit dus tussen een lockdown en 3G in.
Grondrechten zijn fluïde, vertelt Gerards. Ze botsen onderling terwijl er geen hiërarchie is. 2G zou ingevoerd kunnen worden als aangetoond is dat andere maatregelen niet werken en er aan zorgvuldigheidseisen is voldaan. Volgens Gerards is het niet waarschijnlijk dat 2G overal wordt ingevoerd. Zo zijn er op allerlei plekken ‘geplaceerde evenementen’ en die vormen mogelijk een alternatief. Er moeten gewoon duidelijke criteria komen. De Raad van State wil dat ook. De vraag is ook wat de samenleving accepteert. Tja.
Corette Ploem heeft meegeschreven aan een advies van de Gezondheidsraad. Ze vindt het jammer dat we over 2G moeten praten. Er is nu sprake van ‘drang’ want mensen worden aangezet tot een behandeling – vaccinatie – die ze misschien niet willen en het is een basaal recht daar zelf een oordeel over te vellen. Voor 2G moet daarom een sterke rechtvaardiging zijn. Er is een goed debat nodig, 2G moet goed uitgelegd worden en het beleid moet goed geëvalueerd worden. De Gezondheidsraad vindt dat ook.
Filosoof Fleur Jongepier heeft stukjes in NRC geschreven. Ze is kritisch over 2G omdat er vrijheden op het spel staan. Ze wil praten over ‘hoe we hier kwamen’: wat is er gedaan om deze maatregel te voorkomen? Gingen de versoepelingen te snel? Ze vindt het wrang dat er ‘wanbeleid’ was en dat er daardoor nu druk ontstaat op ongevaccineerden. Ze wil met haar vinger blijven wijzen hoe we hier zijn gekomen, want de winters zullen blijven, inclusief de corona-golven.
Jongepier vat het samen: hoe strenger 2G, hoe minder vrijheid voor ongevaccineerden. Er zijn problemen: de 2G-beperkingen gelden niet voor iedereen, er is geen einddatum en de maatregel gaat uit van ‘zoek het zelf maar uit’. Jongepier vindt het problematisch dat bij 2G een gevaccineerde oudere met een slechte immuunrespons wel naar binnen mag, maar een gezonde volwassene met een negatieve test van één uur oud niet. Waarom gaat het niet meer over testen, vraagt ze zich af.
Hoogleraar Gerards vindt het debat over grondrechten goed en waardeert dat mensen ervoor de straat op gaan, alleen wel graag zonder rellen. Jongepier is steviger: hoe moet dit op de lange termijn? Het gaat om een gemêleerde groep ongevaccineerden, niet alleen om relschoppers. Hoe reageren middenpartijen hierop? Ze lijken hun handen van deze groep af te trekken. De overheid komt met dit soort regels ‘steeds dichterbij’. Deze crisis kan tegelijk nog jaren duren. De vraag is wie er in dit politieke gat springt.
Het woord is aan Pieter Jan Dijkman, de directeur van het wetenschappelijk instituut van het CDA. Hij denkt dat je het kabinet kunt verwijten dat het steeds gaat over beheersbaarheid. We moeten erkennen dat we niet alles onder controle hebben. Het kabinet zou moeten communiceren dat het virus bij ons blijft en er moet een langetermijnplan komen voor de zorg. Dijkman weet niet of een lockdown proportioneel is. 2G kan dat zijn, maar 3G is beter. Moeilijk te zeggen wanneer iets verdedigbaar is.
Hoe vaak hebben we dit vanavond al gehoord, vraag je je zo langzamerhand af.
Dijkman wil alleen 2G als er geen alternatieven zijn, een helder doel, een tijdelijk karakter en ruimte voor gewetensbezwaren. Vaccinatiedrang is wat hem betreft in orde, want drang is er op heel veel gebieden. Dat geldt niet voor dwang. Hoogleraar Gerards reageert met de opmerking dat ze het idee van gewetensbezwaren heel interessant vindt, maar dat ze daar zelf nog geen oordeel over heeft. Filosoof Jongepier voorspelt een discussie over een vaccinatieplicht. Die wordt langzaamaan denkbaar.
Zo leren we veel over de povere staat van het publieke debat over 2G. Iedereen hult zich in vaagheden: 2G moet een tijdelijk karakter hebben. Hoe lang is dat? Niemand weet het. Andere maatregelen moeten uitgeput zijn. Er volgt geen analyse van de veiligheid van de alternatieven. Gewetensbezwaren zijn relevant, maar niemand definieert ze. Er zou een doel moeten zijn, maar wat dat is, zegt niemand. Het is moeilijk vertrouwen te hebben in 2G, als niemand bereid is concreet te worden.
Opeens begrijp je waarom meerdere sprekers vaagjes refereren aan ‘wat de samenleving accepteert’. Dan hoef je zelf geen positie in te nemen. Lekker vaag, al is de hieruit volgende werkwijze wel duidelijk: meedeinen op de golven van de publieke opinie. Dat verklaart ook meteen waarom het corona-beleid van Rutte en De Jonge alle kanten uitschiet: zij deinen net als de rest een beetje mee en dan zien we wel waar we stranden. Het is wat Jongepier zegt: de vraag is wie er in dit politieke gat springt.
We kunnen het eigenlijk wel raden.
Lees ook: Chris Aalberts – Waarom stelt niemand een kritische vraag aan Caroline van der Plas?
Lees ook: Chris Aalberts – FvD-raadsleden krijgen snel spijt van hun politieke avontuur
Lees ook: Chris Aalberts – In Dijk en Waard kan het met FvD nog alle kanten op
