FRANKFURT/BRUSSEL, 7 september (Reuters) – De Europese Unie bereidt noodplannen voor om de gasprijzen te beperken of de elektriciteitsprijzen los te koppelen van de snel stijgende gaskosten – en hervormingen op langere termijn voor te stellen om ervoor te zorgen dat de elektriciteitsprijzen de goedkopere hernieuwbare energie weerspiegelen.
De ministers van Energie van de EU-landen komen op 9 september bijeen om te bespreken hoe de last van de snel stijgende energieprijzen voor bedrijven en huishoudens dringend kan worden verlicht.
De Europese energiekosten zijn het afgelopen jaar de hoogte in geschoten als gevolg van de recordprijzen voor gas, toen Rusland de levering aan Europa aan banden legde.
Europese regeringen hebben Moskou ervan beschuldigd energie te gebruiken als chantagemiddel, als vergelding voor de westerse steun aan Oekraïne na de invasie van Rusland. De Russische gasgigant Gazprom heeft de bezuinigingen toegeschreven aan westerse sancties en technische problemen.
De verandering van de energiesystemen van de 27 EU-landen kan complex zijn en veel tijd in beslag nemen, aangezien de grensoverschrijdende handel in energiegrondstoffen tussen de leden van de EU er twee decennia over heeft gedaan om te ontstaan en vaste vorm aan te nemen. Maar beleidsmakers racen om een kortetermijnoplossing te vinden.
Hier leest u waarom Europa hervormingen van de energiemarkt overweegt, en wat die zouden kunnen inhouden.
In het energiesysteem van de EU wordt de groothandelsprijs voor elektriciteit bepaald door de laatste elektriciteitscentrale die nodig is om aan de totale vraag te voldoen.
Windparken, kerncentrales, kolen- en gascentrales en alle andere producenten bieden aan op de elektriciteitsmarkt, waarbij de goedkoopste bronnen het eerst aan de beurt komen, gevolgd door duurdere bronnen zoals gas. In dit systeem bepalen gascentrales vaak de prijs.
Het idee is dat, omdat alle producenten hun stroom tegen dezelfde prijs verkopen, de goedkopere producenten van hernieuwbare energie uiteindelijk een grotere winstmarge hebben – een stimulans om meer te investeren in de hernieuwbare opwekking die Europa nodig heeft om de doelstellingen inzake klimaatverandering te bereiken.
Landen als Spanje hebben echter gezegd dat het systeem oneerlijk is, omdat goedkope hernieuwbare energie aan de consument wordt verkocht tegen dezelfde prijs als duurdere energie op basis van fossiele brandstoffen.
De gasprijzen zijn de hoogte in geschoten nu Rusland de gasvolumes die het naar Europa stuurt, heeft teruggeschroefd en er wereldwijd hevige concurrentie is om niet-Russisch gas. Het gevolg is dat de prijs voor de productie van elektriciteit uit gas in Europa is opgedreven, wat heeft geleid tot hogere elektriciteitsprijzen in het algemeen.
Het Duitse referentiecontract voor elektriciteit voor 2023 bereikte eind augustus een recordhoogte van 1050 euro per megawattuur (MWh), 14 keer meer dan een jaar geleden, hoewel de prijzen sindsdien gedeeltelijk zijn gedaald.
Andere factoren die de elektriciteitsprijzen opdreven, waren de problemen met de Franse kerncentrales en de ernstige droogte in Europa die de waterkrachtproductie belemmerde en de steenkoolleveringen beïnvloedde.
EU-Commissaris Ursula von der Leyen zei woensdag dat de Europese Commissie een plafond zou voorstellen voor de inkomsten van elektriciteitsproducenten die niet op gas werken.
De sterke stijging van de energieprijzen heeft de inkomsten van niet-gasgestookte elektriciteitscentrales met lagere exploitatiekosten, zoals windmolenparken en kerncentrales, de hoogte in gejaagd. Volgens Von der Leyen moeten de landen de maximumprijs gebruiken om die inkomsten af te romen en het geld te besteden aan de verlaging van de consumentenrekeningen.
Volgens een door Reuters ingeziene ontwerpversie van het voorstel van de Commissie zou de bovengrens 200 euro per megawattuur bedragen – minder dan de helft van de huidige groothandelsprijzen voor elektriciteit in Duitsland – en zouden onder meer wind- en zonneboerderijen, biomassacentrales, kerncentrales en kolencentrales worden getroffen.
Het prijsplafond zou worden toegepast en de extra inkomsten zouden worden teruggevorderd nadat de stroomtransacties zijn afgewikkeld, zodat de maatregel niet rechtstreeks van invloed zou zijn op de prijzen op de op de beurs verhandelde elektriciteitsmarkt van Europa, aldus het ontwerp, dat nog kan worden gewijzigd voordat het wordt gepubliceerd.
De Tsjechische Republiek, die het roulerende voorzitterschap van de EU bekleedt, heeft ook opties naar voren geschoven.
Die opties omvatten een prijsplafond voor ingevoerd gas uit bepaalde landen, een prijsplafond voor gas dat wordt gebruikt om elektriciteit te produceren, of het tijdelijk schrappen van gasgestookte centrales uit het huidige EU-systeem voor de vaststelling van elektriciteitsprijzen.
De EU-ministers van Energie zullen de verschillende opties bespreken tijdens hun vergadering op vrijdag. Elk nieuw beleid of elke nieuwe EU-wet moet door de EU-landen worden goedgekeurd.
Het idee om de gas- of elektriciteitsprijzen te plafonneren wordt al lang gesteund door Spanje, België en andere landen, en nu ook door landen die aanvankelijk terughoudend waren, zoals Oostenrijk en Duitsland. Frankrijk is een van de landen die voorstander zijn van maatregelen om de gas- en elektriciteitsprijzen te scheiden.
Von der Leyen zei ook dat de Commissie een prijsplafond zou voorstellen, specifiek voor gas uit Rusland – een maatregel die erop gericht is de inkomsten die Moskou ontvangt voor de verkoop van brandstof, te verminderen.
Sommige landen zijn echter op hun hoede en zeggen dat dit het risico met zich meebrengt dat Moskou terugslaat door de slinkende toevoer naar Europa volledig stop te zetten.
Een andere mogelijkheid is dat de regeringen de gasprijs maximeren en de gasbedrijven het verschil tussen de maximumprijs en de hogere marktprijs betalen.
Landen als Duitsland en Nederland hebben zich daar eerder tegen verzet, omdat daarmee de opwekking van fossiele brandstoffen effectief zou worden gesubsidieerd met overheidsgeld dat volgens hen beter kan worden besteed aan de overschakeling op goedkopere schone energie.
De Tsjechische voorstellen omvatten ook een tijdelijke beperking van de handel in elektriciteit op de Europese beurzen tot intradag- en daghandel.
Hoge gasprijzen vormen een financiële prikkel voor industrieën en huishoudens om hun gasverbruik te verminderen – een gedragswijziging die regeringen proberen aan te moedigen om ervoor te zorgen dat er voldoende brandstof is om de winter door te komen.
Het aftoppen van de gasprijs zou die prikkel beperken, en volgens critici zou het zelfs kunnen aanzetten tot meer gasgebruik, terwijl regeringen juist beleid moeten uitrollen om het verbruik te verminderen.
Sommige analisten hebben geopperd dat gerichte financiële steun voor huishoudens met een laag inkomen en bedrijven die het hardst door de snel stijgende prijzen zijn getroffen, een betere optie zou zijn dan een overhaaste herziening van de markt.
Een andere vraag is hoe regeringen de kosten van gasgestookte energie kunnen beperken op een manier die de eigenaars van gascentrales er niet toe aanzet minder energie te produceren wanneer landen daar dringend behoefte aan hebben.
