STOCKHOLM, 12 september (Reuters) – Het rechtse blok van Zweden lijkt maandag in pole position om voor het eerst in bijna tien jaar een regering te vormen, geholpen door een golf van woede bij de kiezers over bendegeweld waardoor een anti-immigratie partij voor het eerst een aandeel in de macht zou kunnen krijgen.
De nationale verkiezingen van zondag waren maandag nog te onzeker omdat ongeveer 5% van de kiesdistricten nog moet worden geteld, maar de eerste resultaten geven de rechtse partijen 175 van de 349 zetels in de Riksdag, één meer dan het linkse blok.
De overzeese stembiljetten moeten nog worden geteld en hoewel die traditioneel in het voordeel van rechts uitvallen, betekent dit dat pas woensdag een volledige voorlopige uitslag kan worden verwacht. Alle stemmen worden dan opnieuw geteld om tot een definitieve uitslag te komen.
Als de resultaten worden bevestigd, zal Zweden, dat er lang prat op is gegaan een bolwerk van tolerantie te zijn, minder openstaan voor immigranten nu de Russische invasie in Oekraïne mensen blijft dwingen om te vluchten en de klimaatverandering velen dwingt om Afrika te verlaten.
Volgens politieke waarnemers zal de leider van de Zweedse conservatieven, Ulf Kristersson, waarschijnlijk premier worden in een minderheidsregering, gesteund door de anti-immigratie Zweden Democraten, die op het punt staan de grootste partij ter rechterzijde te worden en een grote stem zullen hebben in het programma van de nieuwe regering.
Verwacht wordt echter dat de partij, die onder haar oprichters blanke supremacisten telt, formeel in de oppositie zal blijven, omdat veel kiezers en politici in het hele politieke spectrum zich ongemakkelijk voelen bij het zien van de partij in de regering.
“Het zijn de Zweden Democraten die het rechtse blok hebben voortgedreven, zowel in termen van het vormgeven van de politieke inhoud als in het aantrekken van kiezers voor de constellatie,” schreef de onafhankelijke liberale krant Goteborgsposten.
“Zweden staat een nieuw politiek tijdperk te wachten.”
Wat waarschijnlijk niet zal veranderen is de weg van Zweden naar het NAVO-lidmaatschap, dat brede steun geniet in de nasleep van de acties van Rusland in Oekraïne, evenals de plannen van het land om de defensie-uitgaven te verhogen.
Andersson beloofde in maart het militaire budget te verhogen tot 2% van het bruto binnenlands product als reactie op de verslechterende veiligheidssituatie in Europa na wat Moskou zijn “speciale operatie” noemt.
Toen Kristersson in 2017 het roer overnam als leider van de Middenpartij, werden de Zweden Democraten gemeden door rechts en links. Maar hij heeft geleidelijk de banden tussen de partijen aangehaald sinds hij in 2018 de verkiezingen verloor en de Zweedse Democraten worden steeds meer gezien als onderdeel van de rechtse hoofdstroom nadat ze een aantal beleidsmaatregelen hebben gematigd, zoals het laten vallen van plannen om uit de Europese Unie te stappen.
Kristersson zal nu waarschijnlijk worstelen met het formuleren van zijn economische agenda nu de inflatie het hoogst is in ongeveer drie decennia en de energiekosten de pan uit rijzen, waarbij de Zweden-Democraten gekant zijn tegen zijn vlaggenschip van het beleid, namelijk het verlagen van de uitkeringen.
“Er worden intensieve onderhandelingen verwacht en het kan enige tijd duren voordat een nieuwe regering wordt gevormd. Het begrotingsbeleid zal waarschijnlijk expansief blijven, ongeacht welke partij wint”, aldus Nordea Markets in een toelichting aan klanten.
Uit de voorlopige resultaten blijkt dat de Zweden Democraten 20,6% van de stemmen hebben behaald, tegen 17,5% bij de vorige verkiezingen.
Tijdens de campagne streden de partijen om het hardst op te treden tegen bendecriminaliteit, na een gestage stijging van het aantal schietpartijen die de kiezers verontrustte, terwijl de stijgende inflatie en de energiecrisis na de invasie van Oekraïne steeds meer op de voorgrond traden.
Terwijl de rechtse partijen zich vooral met orde en gezag bezighouden, zou de economische crisis, die huishoudens en bedrijven met torenhoge energieprijzen confronteert, Andersson, die als een veilig paar handen wordt beschouwd en populairder is dan haar partij, een duwtje in de rug hebben gegeven.
“Persoonlijk ben ik een beetje teleurgesteld en verward, omdat we nog niet echt een resultaat hebben,” zei Mette, 50, een grafisch ontwerper. “Ik had op iets anders gehoopt.”
Andersson was jarenlang minister van Financiën voordat zij een jaar geleden de eerste vrouwelijke premier van Zweden werd. Kristersson had zichzelf opgeworpen als de enige kandidaat die rechts kon verenigen en haar kon afzetten.
