PALM BEACH, Florida (AP) – Voormalig president Donald Trump lanceerde dinsdag zijn derde campagne voor het Witte Huis, slechts één week na de teleurstellende midterms voor de Republikeinen, waardoor de partij opnieuw moet beslissen of ze een kandidaat omarmt wiens weigering om een nederlaag te accepteren in 2020 een opstand ontketende en de Amerikaanse democratie naar de rand van de afgrond duwde.
“Om Amerika weer groot en glorieus te maken, kondig ik vanavond mijn kandidatuur aan voor het presidentschap van de Verenigde Staten”, zei Trump voor een publiek van enkele honderden supporters in een met kroonluchters versierde balzaal van zijn Mar-a-Lago club, waar hij geflankeerd werd door Amerikaanse vlaggen en spandoeken met zijn slogan ‘Make America Great Again‘.
“De comeback van Amerika begint nu,” zei hij, formeel het begin van de Republikeinse voorverkiezing van 2024.
Trump komt in de race op een moment van grote politieke kwetsbaarheid. Hij hoopte zijn campagne te lanceren in het kielzog van klinkende GOP-overwinningen in de midterms, aangewakkerd door kandidaten die hij tijdens de voorverkiezingen van dit jaar naar voren schoof. In plaats daarvan verloren veel van die kandidaten, waardoor de Democraten de Senaat konden behouden en de GOP slechts een nipte meerderheid in het Huis kon behalen.
Trump kreeg van velen in zijn partij de schuld van de verliezen, waaronder een groeiend aantal die zeggen dat de resultaten duidelijk maken dat het tijd is voor de GOP om hem achter zich te laten en naar de toekomst te kijken, met Florida Gouverneur Ron DeSantis die uit de verkiezingen van vorige week naar voren kwam als een vroege favoriet.
Naast een poging om de opkomst van zijn potentiële rivalen af te remmen, komt de beslissing van Trump om zijn kandidatuur te lanceren voordat de verkiezingen van 2022 volledig zijn beslist ook omdat hij onderzocht wordt met een reeks escalerende strafrechtelijke onderzoeken, waaronder verschillende die kunnen leiden tot aanklachten. Daartoe behoren het onderzoek naar honderden top secret documenten die door de FBI in Mar-a-Lago in beslag zijn genomen en de lopende federale en staatsonderzoeken naar zijn pogingen om de resultaten van de presidentsverkiezingen van 2020 ongedaan te maken.
Terwijl Trump de afgelopen maanden zijn terugkeer heeft genoemd, schetsten zijn assistenten de contouren van een campagne die is gemodelleerd naar zijn operatie in 2016, toen Trump en een kleine groep assistenten de kansen trotseerden en veel beter gefinancierde en meer ervaren rivalen versloegen door diepe politieke breuklijnen aan te boren en schokkende uitspraken te gebruiken om de media-aandacht op te drijven.
Trump keerde terug naar die donkere retoriek in zijn toespraak dinsdag. Hij schilderde het land onder president Joe Biden in apocalyptische termen, beschreef “met bloed doordrenkte straten” in “beerputsteden” en een “invasie” aan de grens en oogstte gejuich toen hij beloofde degenen die waren veroordeeld voor de verkoop van drugs te executeren.
“We zijn een natie in verval,” zei hij. “We zijn hier vanavond om te verklaren dat het niet zo hoeft te zijn.”
Trump vermeed met name veel gepraat over de verkiezingen van 2020 en schuwde de extreme samenzweringstheorieën die zijn bijeenkomsten vaak domineren. Toch bevatte de toespraak vele overdrijvingen en ombuigingen, terwijl hij zichzelf neerzette als “een slachtoffer” van eigenzinnige aanklagers en het “etterende, rottende en corrupte Washington”.
Terwijl Trump sprak voor een publiek van enkele honderden mensen, ontbraken opvallend veel aanhangers van oudsher, waaronder eerdere campagneleiders, assistenten en zijn dochter Ivanka, die in een verklaring liet weten dat zij niet van plan is betrokken te raken bij zijn campagne.
“Hoewel ik altijd van mijn vader zal houden en hem zal steunen, zal ik dat in de toekomst buiten de politieke arena doen,” zei ze in een verklaring.
Zelfs na de midterms verliezen van de GOP blijft Trump de machtigste kracht in zijn partij dankzij de loyaliteit van zijn basis. Jarenlang heeft hij consequent zijn mede Republikeinse kanshebbers met grote marges verslagen in hypothetische head-to-head wedstrijden. En zelfs buiten zijn ambt trekt hij consequent duizenden mensen naar zijn bijeenkomsten en blijft hij de meest productieve fondsenwerver van zijn partij, met honderden miljoenen dollars.
Maar Trump is ook een sterk polariserende figuur. Vierenvijftig procent van de kiezers bij de tussentijdse verkiezingen van vorige week beoordeelde hem zeer of enigszins ongunstig, volgens AP VoteCast, een onderzoek onder meer dan 94.000 kiezers in het hele land. En een AP-NORC peiling van oktober toonde aan dat zelfs Republikeinen hun bedenkingen hebben over het feit dat hij de vaandeldrager van de partij blijft: 43% zegt dat ze niet willen dat hij zich kandidaat stelt voor het presidentschap in 2024.
De kandidatuur van Trump roept grote vragen op over de democratische toekomst van Amerika. De laatste dagen van zijn presidentschap werden in beslag genomen door een wanhopige poging om aan de macht te blijven, waarbij de eeuwenoude traditie van een vreedzame overdracht werd ondermijnd. En in de twee jaar na zijn verlies hebben de aanhoudende – en ongegronde – leugens van Trump over grootschalige verkiezingsfraude het vertrouwen in het politieke proces van het land aangetast. Eind januari 2021 zei ongeveer tweederde van de Republikeinen dat ze niet geloofden dat Biden in 2020 rechtmatig was verkozen, zo bleek uit een AP-NORC peiling.
VoteCast toonde aan dat ongeveer evenveel Republikeinse kiezers in de tussentijdse verkiezingen dat geloof bleven houden.
Federale en staatsverkiezingsfunctionarissen en Trump’s eigen procureur-generaal hebben gezegd dat er geen geloofwaardig bewijs is dat de verkiezingen van 2020 zijn vervalst. De beschuldigingen van de voormalige president van fraude werden ook ronduit verworpen door tal van rechtbanken, waaronder door rechters die Trump heeft aangesteld.
Hoewel sommige Republikeinen met presidentiële ambities al lang niet meer tegen Trump willen strijden, hebben anderen, waaronder vicepresident Mike Pence, steeds meer publieke stappen gezet in de richting van een eigen campagne, waardoor het vooruitzicht van een overvolle GOP-voorverkiezing ontstaat.
Dat zou uiteindelijk in het voordeel van Trump kunnen spelen, net als in 2016, toen hij zegevierde over meer dan een dozijn andere kandidaten die de anti-Trump stemmen verdeelden.
De beslissing van Trump maakt ook de weg vrij voor een mogelijke rematch met Biden, die heeft gezegd dat hij zich kandidaat wil stellen voor herverkiezing, ondanks de bezorgdheid van sommigen in zijn partij over zijn leeftijd en lage waardering. De twee mannen waren al de oudste presidentskandidaten ooit toen ze zich kandidaat stelden in 2020. Trump, die 76 is, zou 82 zijn aan het einde van een tweede termijn in 2029. Biden, die binnenkort 80 wordt, zou 86 zijn.
Als hij uiteindelijk succesvol is, zou Trump slechts de tweede Amerikaanse president in de geschiedenis zijn die twee niet-opeenvolgende termijnen uitzit, na Grover Cleveland in 1884 en 1892.
Trump wordt ook onderzocht door het ministerie van Justitie in verband met pogingen om de resultaten van de presidentsverkiezingen van 2020 ongedaan te maken. In Georgia onderzoekt Fulton County District Attorney Fani Willis wat zij beschouwt als “een gecoördineerd plan van de Trump-campagne in meerdere staten” om de resultaten van 2020 te beïnvloeden.
Sommigen in de omgeving van Trump geloven dat zijn campagne hem zal beschermen tegen een mogelijke aanklacht, maar er is geen wettelijk statuut dat het ministerie van Justitie ervan zou weerhouden door te gaan – of dat Trump ervan zou weerhouden zich kandidaat te stellen als hij wordt aangeklaagd.
De campagne van Trump zal de toch al moeilijke beslissing van Justitie Biden nog ingewikkelder maken. Het ministerie moet niet alleen beslissen of het gelooft dat Trump de wet heeft overtreden, maar het zal ook enorme politieke druk ondervinden om de man aan te klagen die nu de belangrijkste politieke rivaal van de zittende president is. Trump heeft het onderzoek al afgedaan als een politiek gemotiveerde poging om zijn kandidatuur te doen ontsporen.
Mensen die erin geslaagd waren Trump ervan te overtuigen zijn aankondiging uit te stellen tot na de midterms, hadden hem ook aangespoord te wachten tot na de senaatsverkiezingen van volgende maand in Georgia. Maar Trump verkoos het advies te negeren.
Het was geen geheim wat hij van plan was.
Op een kerstfeestje in het Witte Huis in december 2020 vertelde Trump de gasten dat het “een geweldige vier jaar” was geweest.
“We proberen nog eens vier jaar te doen,” zei hij. “Anders zie ik jullie over vier jaar.”
