JERUSALEM (AP) – Majd Ramlawi stond koffie te schenken in de Oude Stad van Jeruzalem toen er een ijzingwekkende sms op zijn telefoon verscheen.
“U bent gesignaleerd als deelnemer aan gewelddaden in de Al-Aqsa Moskee,” stond er in het Arabisch. “Wij zullen u ter verantwoording roepen.”
Ramlawi, toen 19, behoorde tot de honderden mensen die volgens burgerrechtenadvocaten de tekst vorig jaar kregen op het hoogtepunt van een van de meest turbulente recente periodes in het Heilige Land. Velen, waaronder Ramlawi, zeggen dat ze alleen in de buurt woonden of werkten en niets te maken hadden met de onrust. Wat hij niet wist was dat de binnenlandse veiligheidsdienst, de Shin Bet, gebruik maakte van massasurveillancetechnologie gemobiliseerd voor het opsporen van coronaviruscontacten tegen Israëlische inwoners en burgers voor doeleinden die niets te maken hadden met COVID-19.
In de verbijsterende begindagen van de pandemie geloofden miljoenen wereldwijd overheidsfunctionarissen die zeiden dat ze vertrouwelijke gegevens nodig hadden voor nieuwe technische hulpmiddelen die de verspreiding van het coronavirus zouden kunnen tegenhouden. In ruil daarvoor kregen de regeringen persoonlijke gezondheidsgegevens, foto’s van gezichten en huisadressen.
The Associated Press heeft ontdekt dat autoriteiten van Beijing tot Jeruzalem, Hyderabad (India) en Perth (Australië) deze technologieën en gegevens hebben gebruikt om activisten en gewone mensen het reizen onmogelijk te maken, gemarginaliseerde gemeenschappen te treiteren en de gezondheidsinformatie van mensen te koppelen aan andere bewakings- en rechtshandhavingsinstrumenten. In sommige gevallen werden de gegevens gedeeld met spionagebureaus.
De kwestie is bijna drie jaar na de pandemie opnieuw urgent geworden nu China’s uiterst strenge zero-COVID-beleid onlangs de scherpste en grootste publieke afkeuring van het autoritaire leiderschap van het land heeft ontketend sinds de pro-democratische protesten op het Tiananmenplein in 1989.
Artikel gaat verder na video.
Meer dan een jaar lang interviewden AP-journalisten bronnen en bestudeerden duizenden documenten om na te gaan hoe technologieën die op de markt werden gebracht om “de curve af te vlakken” voor andere doeleinden werden gebruikt. Net zoals de balans tussen privacy en nationale veiligheid verschoof na de terreuraanslagen van 11 september, heeft COVID-19 ambtenaren een rechtvaardiging gegeven om tracking tools in de samenleving te verankeren die nog lang na lockdowns blijven bestaan.
De AP ontdekte:
Israel’s Shin Bet-veiligheidsagentschap hergebruikte telefoonsurveillancetechnologie, die het eerder had gebruikt om militanten in Palestijnse gebieden te volgen, om mensen te volgen voor COVID-19 contact tracing. Dan, in 2021, begon het agentschap stilletjes dezelfde technologie te gebruiken om dreigende berichten te sturen naar Arabische burgers en inwoners van Israël die het agentschap verdacht van deelname aan gewelddadige botsingen met de politie. Sommige van de ontvangers woonden of werkten echter gewoon in het gebied, of waren slechts passanten.
In China, het laatste grote land ter wereld waar strenge COVID-19-lockdowns worden toegepast, moesten de burgers apps voor mobiele telefoons installeren om zich in de meeste steden vrij te kunnen bewegen. Op basis van telecommunicatiegegevens en PCR-testresultaten produceren de apps individuele QR-codes die veranderen van groen naar geel of rood, afhankelijk van iemands gezondheidsstatus. Nu de pandemische beperkingen afnemen, zijn er aanwijzingen dat de gezondheidscodes zijn gebruikt om dissidenten te smoren. Burgers die klachten tegen de regering wilden indienen, zagen hun codes plotseling rood worden, ook al waren ze niet positief getest op COVID-19 of in de buurt van besmette personen geweest.
Al in mei 2020 tweette de politiechef van de deelstaat Telangana in India dat zijn afdeling op kunstmatige intelligentie gebaseerde software aan het implementeren was die gebruik maakt van CCTV om mensen op te sporen die geen masker dragen. S. Q. Masood, een sociaal activist, behoorde tot de mensen die vorig jaar in een overwegend islamitische wijk van Hyderabad schijnbaar willekeurig door de politie werden aangehouden. Masood zei dat agenten hem vroegen zijn masker af te doen zodat ze hem konden fotograferen met een tablet. Hij klaagt de politie nu aan om uit te zoeken waarom. Hoewel de politie ontkent gezichtsherkenning te hebben gebruikt in Masood’s zaak, loopt de rechtszaak en deskundigen zeggen dat het een precedent kan scheppen voor toekomstige politieactiviteiten.
In Australië gebruikten mensen apps om hun telefoons tegen QR-codes aan te tikken in restaurants, voorstellingen en andere openbare ruimten om hun aanwezigheid vast te leggen, zodat er contact met hen kon worden opgenomen als er een COVID-19 uitbraak werd gelinkt aan een plaats die ze bezochten. Maar in meerdere gevallen gebruikten Australische rechtshandhavers de QR-incheckgegevens op staatsniveau als een soort elektronisch sleepnet om misdaden te onderzoeken. Dit gebeurde ondanks de verzekering van de regering dat de informatie alleen zou worden gebruikt om de volksgezondheid te bevorderen.
In de VS ten slotte gebruikte de federale overheid de pandemie als een kans om haar surveillance-instrumentarium uit te breiden. Zij ondertekende in 2020 twee contracten ter waarde van 24,9 miljoen dollar met het datamining– en surveillancebedrijf Palantir Technologies Inc. ter ondersteuning van de pandemische reactie van het Department of Health and Human Services.
Uit documenten die de immigrantenrechtengroep Just Futures Law op grond van de Freedom of Information Act heeft verkregen en met de AP heeft gedeeld, blijkt dat federale ambtenaren overwogen om “identificeerbare patiëntgegevens” te integreren, zoals informatie over geestelijke gezondheid, middelengebruik en gedragsgezondheid uit groepshuizen, opvangcentra, gevangenissen, afkickklinieken en scholen.
De U.S. Centers for Disease Control (CDC) gebruikt die informatie op individueel niveau niet in het platform dat CDC nu beheert, zei Kevin Griffis, een woordvoerder van het departement.
“Wat COVID deed was het gebruik van deze instrumenten en gegevens door de staten versnellen en normaliseren, zodat het paste in een verhaal over het algemeen nut,” zegt John Scott-Railton, een senior onderzoeker bij de in Toronto gevestigde internetwaakhond Citizen Lab. “De vraag is nu of we in staat zullen zijn een afweging te maken rond het gebruik van deze gegevens, of dat dit het nieuwe normaal is.”
