(David McHugh, Fankfurt, Duitsland, AP, 28 november 2023) – De Duitse bondskanselier Olaf Scholz heeft dinsdag gezworen dat zijn regering “zo snel mogelijk” zal uitzoeken hoe de begrotingscrisis kan worden opgelost. Hij gaf echter weinig details over hoe hij zijn doelen om schone energie te bevorderen zal bereiken nadat een rechterlijke beslissing miljarden aan financiering heeft teruggedraaid.
Duitsland heeft het moeilijk met zijn economie en worstelt nu om de gaten te dichten in de uitgaven voor hernieuwbare energieprojecten. Maar ook om bedrijven en consumenten te helpen die te maken hebben met hoge energierekeningen vanwege de oorlog van Rusland in Oekraïne. Bezuinigingen kunnen de toch al slechtst presterende grote economie ter wereld nog verder afremmen.
Duitsers “hebben duidelijkheid nodig in onrustige tijden”, zei Scholz in een toespraak tot het parlement. Hij voegde er aan toe dat de regering geen van haar doelen zou opgeven, waaronder het bevorderen van investeringen in computerchip- en batterijfabrieken voor elektrische auto’s om de economie te moderniseren.
Hij zei dat het “een ernstige, onvergeeflijke fout zou zijn om de modernisering van ons land te verwaarlozen”.
Een plafond op de energierekening van consumenten is niet langer nodig omdat de energieprijzen zijn gedaald, hoewel de regering zou ingrijpen als ze weer zouden stijgen.
Details over wat er volgend jaar kan worden bezuinigd ontbraken. Bovendien kan een langetermijnoplossing nog jaren duren, mogelijk tot na de volgende nationale verkiezingen in 2025.
Dat komt omdat de strikte wettelijke limieten voor leningen die in de uitspraak van de rechtbank van 15 november werden genoemd, zijn vastgelegd in de grondwet. Er is een tweederde meerderheid in het parlement nodig om ze te verzachten.
Economen zeggen dat de bezuinigingen de grootste economie van Europa alleen maar voor grotere uitdagingen zullen stellen. Rusland heeft het goedkope aardgas dat de fabrieken van energie voorzag afgesloten, waardoor bedrijven in de knel kwamen en huishoudens die meer voor energie moesten betalen, meer moesten betalen voor hun levensonderhoud.
Het Duitse constitutionele hof heeft ongeveer 60 miljard euro aan uitgaven voor dit jaar en volgend jaar ongeldig verklaard. Het zei dat de regering ongebruikte middelen die bedoeld waren voor COVID-19 steun niet mocht overhevelen naar wind- en zonneprojecten, hulp bij energierekeningen en het stimuleren van investeringen in de productie van computerchips.
De grondwet beperkt tekorten tot 0,35% van de economische productie, maar de regering mag verder gaan als er sprake is van een noodsituatie die niet door haar is veroorzaakt, zoals de pandemie.
De uitspraak zou ook van toepassing kunnen zijn op andere nationale en lokale uitgaven die gebaseerd zijn op dezelfde boekhoudkundige manoeuvre die nu is afgewezen. Het gaat hierbij om maar liefst 130 miljard euro aan verwachte uitgaven tot 2027.
Een deel van de afgekeurde uitgaven is dit jaar al gebruikt. Om aan de uitspraak te voldoen, wijzigt de regering de begroting voor 2023 door een noodsituatie af te kondigen, waarbij ze zich beroept op het feit dat Rusland de levering van aardgas heeft stopgezet en de energieprijzen zijn gestegen.
De vraag is nu de begroting voor volgend jaar. Volgens Holger Schmieding, hoofdeconoom bij de Berenberg bank, zou de regering zich moeten haasten om tekorten van ruwweg 30 miljard tot 40 miljard euro te dekken – plus 20 miljard tot 30 miljard euro voor 2025 – in vergelijking met eerdere plannen.
Sommige uitgaven kunnen worden verplaatst naar publiek-private partnerschappen of worden overgenomen door de ontwikkelingsbank van het land. Maar die trucjes gaan maar tot op zekere hoogte op. Uiteindelijk kunnen de uitgaven de komende twee begrotingsjaren met maar liefst 0,5% van de jaarlijkse economische productie worden verlaagd, aldus Schmieding.
De schuldlimieten werden in 2009 ingesteld nadat de regering een enorme schuldenberg had opgebouwd om het voormalige Oost-Duitsland weer op te bouwen na de hereniging van Duitsland. En toen de belastinginkomsten daalden tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2007-2009 en de Grote Recessie.
De jaren daarna hield Duitsland zijn begroting in evenwicht of had het zelfs kleine overschotten omdat de economie leefde van goedkoop Russisch aardgas. En een bloeiende export had van luxe auto’s en industriële machines, met het snel groeiende China als belangrijke afzetmarkt.
Economen zeggen dat de regering beknibbelde op investeringen in infrastructuur, hernieuwbare energie en digitalisering – achterstanden die ze nu probeert in te halen.
Door de gevolgen zal Duitsland volgens het Internationaal Monetair Fonds dit jaar de slechtst presterende grote economie worden, met een krimp van 0,5%.
De vooruitzichten voor volgend jaar zijn nauwelijks beter. De industrie worstelt met energieprijzen en een gebrek aan geschoolde arbeidskrachten, terwijl Chinese autofabrikanten de Duitse Volkswagen, BMW en Mercedes-Benz uitdagen en plannen hebben om de verkoop in heel Europa uit te breiden.
Het begrotingsdebat is ironisch omdat Duitsland de kleinste langetermijnschuld heeft van alle geavanceerde democratieën van de Groep van Zeven, met een schuld van 66% van het bruto binnenlands product.
Ter vergelijking: in Groot-Brittannië is dat 102%, in de VS 121%, in Italië 144% en in Japan 260%.
De nu verboden uitgaven waren gericht op enkele van de langetermijnproblemen die de economische groei teisteren, zoals de noodzaak om te investeren in nieuwe bronnen van betaalbare hernieuwbare energie zoals wind, zon en waterstof.
Dat heeft geleid tot oproepen van sommigen om de schuldlimieten te versoepelen, omdat ze het antwoord van de regering op nieuwe uitdagingen beperken.
Maar Scholz’ coalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberale Vrije Democraten heeft niet de tweederde meerderheid om dat te doen zonder de conservatieve oppositie, de christendemocraten, die de rechtszaak heeft aangespannen.
Toch hebben zelfs enkele staatsgouverneurs van de oppositie gezegd dat de schuldenlimieten moeten worden versoepeld. De Berlijnse burgemeester Kai Wegener, een lid van de Christendemocraten, zei dat de bepaling “een rem op de toekomst” was.
