Jorge Valero, Ewa Krukowska, Alberto Nardelli, Bloomberg, 1 februari 2024 – De leiders van de Europese Unie beginnen donderdag aan een topontmoeting waar veel op het spel staat, met maar één hoofddoel: de Hongaarse Viktor Orban ervan overtuigen om zijn veto over de broodnodige financiële hulp aan Oekraïne in te trekken.
Een mislukking zou Kiev een zware slag toebrengen en de twijfels over de inzet van zijn bondgenoten aanwakkeren, vooral nu de Amerikaanse steun is vastgelopen in het Congres.
De EU heeft Boedapest een nieuw mechanisme aangeboden om toezicht te houden op het hulppakket van 50 miljard euro van het blok voor Oekraïne. Maar verschillende landen hebben een jaarlijks veto uitgesloten dat de Hongaarse premier heeft geëist toe te voegen aan dat controle-instrument voor uitbetalingen.
Het zal allemaal aankomen op Orban zelf, die zijn EU-tegenhangers boos heeft gemaakt door een pijler van de Europese veiligheidsstrategie, gericht op het in toom houden van de Russische president Vladimir Poetin, tegen te houden.
Hongarije, wiens toegang tot aanzienlijke EU-financiering is geblokkeerd vanwege zorgen over de rechtsstaat, bemoeilijkt ook de inspanningen om militaire steun aan Kiev te geven. Net nu de EU nog ver verwijderd is van haar belofte om Oekraïne in maart van 1 miljoen patronen te voorzien.
Oekraïne heeft een tekort aan wapens nu de Russische invasie een derde jaar ingaat. Verslagen van de frontlinies suggereren dat Oekraïne moeite heeft om de Russische troepen tegen te houden, terwijl er een lelijke ruzie is uitgebroken tussen Volodymyr Zelensky en zijn opperbevelhebber, Valeriy Zaluzhnyi – wat het gevoel van crisis in Kiev versterkt.
De Oekraïense minister van Defensie Rustem Umerov waarschuwde zijn EU-collega’s deze week dat de troepen van zijn land nu drie keer zo weinig wapens hebben als de Russen.
In een brief die Bloomberg heeft ingezien, voegde hij eraan toe dat Kiev dagelijks minstens 6000 artilleriegranaten nodig heeft, maar niet meer dan 2000 granaten kan afschieten langs een front van 1500 kilometer.
In veel hoofdsteden is de angst groot omdat Poetins expansieve ambities ten opzichte van het Westen van steun voor Oekraïnes oorlogsinspanningen een existentiële kwestie hebben gemaakt, aldus een hoge EU-functionaris.
“Als Oekraïne faalt en Rusland zich gesterkt voelt, zal het proberen andere landen aan te vallen”, waarschuwde vicevoorzitter van de Europese Commissie Valdis Dombrovskis dinsdag in Washington.
“Dat zou simpelweg een veel grotere oorlog met de NAVO betekenen.”
Als de lidstaten er niet in slagen een akkoord met Hongarije te bereiken, zou dit ook kunnen leiden tot een sterke druk om Orban te straffen voor zijn onverzettelijkheid.
Eén van de opties die worden besproken is om het stemrecht van Hongarije op te schorten door de drastische stap te nemen om artikel 7 van de EU-verdragen in te roepen. Maar sommige landen staan huiverig tegenover zo’n confronterende stap, volgens mensen die bekend zijn met de zaak.
De gespannen sfeer binnen de EU-top wordt nog verergerd door protesten van boeren, van wie wordt verwacht dat ze in de buurt een demonstratie zullen houden om te protesteren tegen het groene beleid en de handelsliberaliseringsmaatregelen van het blok.
Sommige protesten, die zich de afgelopen maanden over heel Europa hebben verspreid, worden gesteund door organisaties die banden hebben met Orban.
EU-diplomaten hebben de afgelopen dagen geprobeerd om tegemoet te komen aan de eisen van Hongarije met betrekking tot het hulppakket en om de topbijeenkomst soepel te laten verlopen. Maar er zijn nog geen tekenen van vooruitgang.
De EU bood aan om jaarlijks op het niveau van de leiders een debat te houden over de uitvoering van het hervormingspakket. Dit “om sturing te geven aan de EU-aanpak van de situatie die voortvloeit uit de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne”, volgens de ontwerpconclusies van de top die Bloomberg News heeft ingezien.
Hongarije herhaalde woensdag echter tegenover de EU-gezanten dat het een jaarlijkse stemming wil waarbij unanieme steun nodig is om de financiering vrij te geven, wat het land een vetorecht zou geven over de overdrachten, aldus een EU-diplomaat.
Andere lidstaten zijn tegen deze optie omdat het hun inspanningen om de Oekraïense regering stabiele en voorspelbare financiering te bieden in gevaar zou brengen.
Boedapest wil ook het maximale bedrag aan leningen per jaar voor Kiev beperken tot 9 miljard euro, terwijl niet-terugbetaalbare subsidies niet meer dan 5 miljard euro per jaar mogen bedragen. Dat blijkt uit een voorstel dat Hongarije met EU-landen heeft gedeeld en dat Bloomberg heeft ingezien.
“Er zijn creatieve manieren in de commissie en ook rond de tafel om tot een compromis te komen zodat iedereen aan boord is,” zei de Estse premier Kaja Kallas woensdagavond tegen verslaggevers.
“Ik ben optimistisch. Hij zegt geen nee, maar hij onderhandelt.”
Verschillende hooggeplaatste EU-diplomaten geloven dat Orban zijn invloed probeert te gebruiken om de rest van het blok te chanteren.
Om te dwingen een deel van de 20 miljard euro aan EU-financiering te deblokkeren die wordt vastgehouden vanwege zorgen over de rechtsstaat en de bescherming van fundamentele vrijheden. Hongarije wil ook de deadline voor afzonderlijke EU Covid-herstelfondsen met twee jaar verlengen.
Orban heeft twee opties om het geld te krijgen: de mijlpalen halen om de fondsen vrij te maken of de EU dwingen om zich terug te trekken, en hij geeft de voorkeur aan het laatste, aldus één van de diplomaten.
De uitvoerende macht van de EU zou ongeveer 10 miljard euro kunnen vrijmaken, zei een diplomaat, maar Hongarije zou nog steeds moeten voldoen aan de voorwaarden van het blok met betrekking tot de rechtsstaat.
Hoewel de EU-leiders volhouden dat hun primaire doel een unanieme overeenkomst is over hulp aan Oekraïne als onderdeel van de bredere herziening van de langetermijnbegroting van het blok, bereiden ambtenaren zich ook voor op een Plan B.
De opties om het veto van Orban te omzeilen zouden complexer en beperkter zijn, maar het doel zou zijn om Oekraïne de broodnodige financiering te geven voor 24 februari, de twee jaar na de Russische invasie, aldus een EU-functionaris.
In dat geval zou de EU een bestaande faciliteit voor de rest van dit jaar verlengen, hoewel de technische details na de top zouden worden uitgewerkt, zei een hoge EU-diplomaat.
