Er was een tijd dat kiezers rechts van de VVD op lokaal niveau weinig keus hadden, maar die dagen liggen achter ons. Allerlei partijen aan de rechterzijde proberen er nu voet aan de grond te krijgen. De PVV was jarenlang alleen aanwezig in Almere en Den Haag, maar zit sinds 2018 op allerlei plekken. Forum deed deze week in tientallen gemeenten mee en ook BVNL deed her en der een poging. Tijd om de balans op te maken. Wat heeft dit opgeleverd?
Eerst de PVV. In 2018 bedacht Geert Wilders dat het tijd was voor lokale PVV-fracties. Hij selecteerde zo’n dertig gemeenten waar de PVV populair is en liet daar kandidatenlijsten samenstellen. Het leverde een bonte verzameling fracties op variërend van één zetel in Groningen tot vijf in Nissewaard en zes in Almere. Al deze lokale PVV’ers deden deze week weer mee, behalve Maurice Meeuwissen in Rotterdam. Hij is door Geert Wilders onvoldoende bevonden. Er kwamen wel vier nieuwe PVV-gemeenten bij.
In meer dan de helft van de gemeenten waar de PVV voor de tweede keer meedeed heeft Wilders verloren: van Den Helder tot Emmen en van Terneuzen tot zijn thuisstad Venlo. In het beste geval bleef de PVV gelijk. Alleen in Twenterand kreeg de bestaande fractie er een zetel bij. De PVV laat op lokaal niveau overduidelijk een dalende trend zien.
Zou dat komen door de komst van Forum? Eind 2021 waren er herindelingsverkiezingen in vier gemeenten en toen was FvD overal van de partij. Het was een redelijk succes: in Maashorst en Land van Cuijk kreeg Forum een zetel, in Purmerend twee en in Dijk en Waard drie. Deze week deed Forum in vijftig gemeenten mee. Alleen in Amsterdam was dat voor de tweede keer. Van de drie zetels van toen is er nu nog maar eentje over. De twee andere zetels zijn ingenomen door JA21.
Wat laten de andere FvD-gemeenten zien? In vijf gemeenten haalde Forum de kiesdrempel niet. Waarschijnlijk woont er in Den Bosch, Groningen, Nijmegen en Utrecht sowieso weinig FvD-aanhang. Op Urk wel, maar daar had Forum een superslechte lijsttrekker. In vijf gemeenten heeft FvD twee zetels gehaald en verder overal eentje.
Conclusie: FvD bedient voortaan een specifieke achterban die in de meeste steden erg klein is. Alleen in gemeenten als Almere en Helmond wonen meer Baudet-fans.
PVV en FvD hebben hun lokale verkiezingsdeelname niet op elkaar afgestemd. Zo deden ze in ongeveer twintig gemeenten allebei mee. In meer dan de helft van deze gemeenten verliest de PVV en wint Forum. Forum heeft daarmee voor versplintering gezorgd, niet voor meer rechtse zetels.
Dan resteert nog BVNL, de partij van Wybren van Haga, die in enkele gemeenten een poging waagde. BVNL deed dat low profile en in Amsterdam, Groningen en Utrecht leverde dat niets op. In een meerderheid van de BVNL-gemeenten lukte het echter wel. De BVNL-uitslagen waren gemiddeld zelfs beter dan die van Forum. Een kleine aanwijzing dat Van Haga een bredere doelgroep aanspreekt dan Baudet.
Een duidelijk patroon is bij BVNL niet te ontdekken. In sommige BVNL-gemeenten is er simpelweg geen rechts alternatief en moesten deze kiezers wel naar Van Haga, maar soms is zo’n alternatief er wel en wint BVNL ook. Je zou kunnen vermoeden dat hij lokale politici aan zich heeft weten te binden die een eigen lokale achterban hebben, los van het label BVNL.
Is er op rechts nu reden tot tevredenheid? Het ligt er maar aan hoe je ernaar kijkt. Je kunt in de opkomst van FvD en BVNL een overwinning zien, maar de PVV verliest en dus is er vooral versnippering. Zo kunnen deze partijen meestal geen vuist maken, iets wat sowieso lastig voor ze is. De grootste PVV-fractie heeft nu vijf zetels, de grootste fracties van FvD en BVNL drie. Maar dit zijn uitzonderingen want het gaat vrijwel altijd om een eenling of een duo. Hulpeloosheid troef dus.
En dan moeten deze fracties ook nog stabiel blijken. Hoe serieus zijn de kandidaten geselecteerd? Bij de PVV waren er de afgelopen tijd problemen in Den Helder, Emmen, Nissewaard, Purmerend en elders. Dat zal nu niet veel beter zijn omdat er geen partijstructuur is die raadsleden kan binden en opleiden. Bij FvD is dat waarschijnlijk nog erger, want daar zijn vooral JFVD’ers verkozen. Zij zullen niet weten waar ze aan beginnen, worden wel bij hun nek aangekeken, krijgen straks geen baan, bereiken politiek gezien niets en gaan tot overmaat van ramp kennismaken met de grilligheid van De Grote Leider.
Het wordt er al met al op rechts niet overzichtelijker op, maar hoe het ook verder zal gaan: iedereen op deze flank blijft aan de zijlijn staan.
Lees ook van Chris Aalberts:
