BRUSSEL, 10 juli (Reuters) – Oekraïne heeft zijn inspanningen om lid te worden van de NAVO na de inval van Rusland vorig jaar opgevoerd met het argument dat de veiligheidsgaranties die door Moskou, Washington en Londen werden gegeven toen het land in 1994 afstand deed van zijn kernwapenarsenaal duidelijk waardeloos waren.
Terwijl Oost-Europese landen zeggen dat er een soort routekaart moet worden aangeboden aan Kiev tijdens een NAVO-top in Vilnius op dinsdag en woensdag, zijn de Verenigde Staten en Duitsland op hun hoede voor elke stap die het bondgenootschap dichter bij een oorlog met Rusland zou kunnen brengen.
De Russische president Vladimir Poetin heeft de uitbreiding van de NAVO in de richting van de grenzen van Rusland in de afgelopen twee decennia genoemd als een belangrijke reden voor zijn besluit om tienduizenden troepen naar buurland Oekraïne te sturen op 24 februari 2022.
Elke uitbreiding van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie moet worden goedgekeurd door alle 31 leden, en secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO heeft een formele uitnodiging voor Kiev op de top al uitgesloten.
Hieronder volgen de stappen die Oekraïne heeft genomen op weg naar het NAVO-lidmaatschap, een mogelijk compromis over de volgende stappen – en de visie van Rusland op de ontwikkelingen.
In 2008 kwam de NAVO op een top in Boekarest overeen dat Oekraïne – dat tot 1991 deel uitmaakte van de door Moskou bestuurde Sovjet-Unie – uiteindelijk lid kon worden van het bondgenootschap.
Maar de NAVO-leiders gaven Kiev geen zogenaamd Membership Action Plan (MAP) met een stappenplan om het land dichter bij het blok te brengen. Moskou annexeerde vervolgens illegaal de Krim van Oekraïne in 2014 en steunde separatistische proxies in Oost-Oekraïne.
Tijdens een zeldzaam bezoek aan Kiev in april zei Stoltenberg dat Oekraïne “recht heeft op een plaats” in de NAVO, maar later maakte hij duidelijk dat het land geen lid zou kunnen worden zolang de oorlog met Rusland voortwoedt, dat nu meer van het oosten en zuiden van Oekraïne bezet.
Begin juni zei de Oekraïense president Volodymyr Zelensky dat zijn land dit standpunt begreep, maar aan het eind van de maand herhaalde hij zijn oproep aan Oekraïne om tijdens de top een “politieke uitnodiging” voor de NAVO te ontvangen.
Volgens het MAP-proces dat wordt gevolgd door andere voormalige communistische landen in Oost-Europa, moeten kandidaten bewijzen dat ze voldoen aan politieke, economische en militaire criteria en militair kunnen bijdragen aan NAVO-operaties.
Sinds 1999 hebben de meeste landen die lid willen worden van de NAVO deelgenomen aan een MAP, hoewel deze procedure niet verplicht is: Finland en Zweden, voorheen neutrale staten die nauw samenwerkten met de NAVO, werden uitgenodigd om rechtstreeks lid te worden van het bondgenootschap.
Het is onduidelijk hoe de weg van Oekraïne naar lidmaatschap eruit zal zien nu steeds meer landen, waaronder Groot-Brittannië en Duitsland, voorstellen om het MAP-proces over te slaan.
Met een dergelijke stap zou de NAVO tegemoet kunnen komen aan de vraag van Kiev en zijn bondgenoten in Oost-Europa om verder te gaan dan de taal van de overeenkomst van de top van Boekarest in 2008, zonder Oekraïne een daadwerkelijke uitnodiging of tijdschema aan te bieden.
Het Oekraïense leger heeft sinds de invasie van Rusland grote stappen gezet in de richting van NAVO-normen. Het proces versnelt nu de in de Sovjet-Unie gebouwde wapens en munitie geleidelijk opraken en het Westen de Oekraïense troepen traint volgens NAVO-normen en meer en geavanceerder wapentuig stuurt.
Een clausule over wederzijdse bijstand vormt de kern van het bondgenootschap, dat in 1949 werd opgericht met als hoofddoel het risico van een Sovjetaanval op geallieerd grondgebied tegen te gaan.
Deze clausule wordt genoemd als een van de belangrijkste redenen waarom Oekraïne geen lid kan worden van de NAVO terwijl het in conflict is met Rusland, omdat dit de alliantie onmiddellijk in een actieve oorlog zou kunnen betrekken.
De clausule, artikel 5 van het NAVO-verdrag van Washington, stelt dat een aanval op één bondgenoot wordt beschouwd als een aanval op alle bondgenoten.
Stoltenberg heeft duidelijk gemaakt dat, hoewel de NAVO opties moet bespreken om Oekraïne veiligheidsgaranties te geven voor de tijd na de oorlog, veiligheidsgaranties onder artikel 5 alleen zullen worden gegeven aan volwaardige leden van het bondgenootschap.
Het Kremlin ziet de uitbreiding als een bewijs van vijandigheid van het Westen tegenover Rusland – iets wat de Westerse mogendheden ontkennen door te zeggen dat het bondgenootschap volledig defensief van aard is.
Moskou heeft gezegd dat het nog jarenlang voor problemen zou zorgen als Oekraïne lid zou worden van de NAVO en heeft gewaarschuwd voor een niet nader gespecificeerde reactie om zijn veiligheid te waarborgen.
